اضطراب چیست؟

هر موقعیتی که سلامت و بهداشت روانی آدمی را به خطر بیندازد، حالت اضطراب به وجود می‌آورد. اضطراب، هیجان نا خوشایندی است که با اصطلاحاتی مانند نگرانی، دلشوره، وحشت و ترس بیان می‌شود. بین ترس و اضطراب تفاوت آشکاری وجود دارد.  ترس بر پایه‌ی یک واقعیت بیرونی استوار است، اما اضطراب ساخته و پرداخته‌ی ذهن فرد است0 هر چقدر فرد از اعتماد به نفس پایین‌تری برخوردار باشد، واکنش‌های جسمی، روانی بیشتری در ارتباط با اضطرابش بروز می‌دهد.

 اضطراب به چهار صورت: ملایم، شدید، زودگذر و مزمن بروز پیدا می‌کند.

اضطراب، نگرانی و ترس از امتحان چیست؟

با آگاهی از اضطراب امتحان به چند هدف عمده دست می‌یابیم:

1- نشانه‌های اضطراب را می‌شناسیم و با آن مبارزه خواهیم کرد.

2- روش تفکر منطقی و مثبت را در موقعیت امتحان فرا خواهیم گرفت.

3-  با کسب آرامش و تمرکز ذهن آشنا می‌شویم.

هنگامی که در یک موقعیت ناراحت‌‌کننده و ناگوار قرار می‌گیریم و دچار اضطراب می‌شویم، تغییرات زیادی در بدن ما به وجود می‌آید؛ غدد فوق کلیوی برای این منظور فعال می‌شوند و هورمون‌هایی به نام آدرنالین و نورآدرنالین و هورمون‌های ناشناخته دیگری ترشح می‌کنند. آدرنالین و نورآدرنالین بر میزان هوشیاری فرد اثر می‌گذارد. همچنین، آدرنالین بر تمرکز تأثیر گذاشته و به بهبود حافظه کمک می‌کند و مقدار بسیار کم آدرنالین موجب افسردگی می‌گردد.

در واکنش جنگ و گریز هنگام موقعیت‌های امتحانی، اختلاف‌هایی در ما ایجاد می‌شود که به طورخلاصه در سه دسته تقسیم می‌شود:

1- اختلالات قلبی –عروقی

2- اختلالات تنفسی

3- اختلالات گوارشی

اضطراب ناشی از امتحان در چه مواقعی ایجاد می‌شود؟

1- قبل از امتحان

2- هنگام امتحان

3- بعد از امتحان

قبل از امتحان :هنگام گفت‌وگو درباره‌ی امتحان، هنگام ثبت‌نام برای امتحان، هنگام مطالعه و آماده شدن برای امتحان، هنگام حرکت به سمت محل امتحان و ورود به محل امتحان.

هنگام امتحان:هنگام شروع امتحان، پس از دیدن سؤالات و درماندگی در حل مسأله و تصور شکست.

بعد از امتحان:بلافاصله بعد از پایان امتحان، در زمان انتظار برای گرفتن جواب امتحان.

به هرحال اضطراب و نگرانی از امتحان به تصور فرد و این‌که امتحان را چگونه برای خود تعبیر و تفسیر کرده، بستگی دارد.

انواع استرس

استرس یا فشار روانی بر دو نوع است:

1- هیجان‌آور و امیدوارکننده

2-  بد و بازدارنده

برخورد با استرس به دو صورت است. اگر شخصی دیدگاه منفی داشته باشد، پدیده و استرس به وجود آمده را فاجعه‌آمیز تلقی می‌کند و در غیر این صورت (اگر دیدگاه مثبتی داشته باشد) سعی می‌کند در موقعیت استرس و فشار، برخورد سازنده و مثبت داشته باشد.

 با پیدایش احساس بد امواج خطر به سرعت به مغز می‌رسند، انرژی فراوانی در بدن به وجود می‌آید، بدن خسته می‌شود و باعث ایجاد افسردگی روانی و خستگی مغز می‌شود. اما با پیدایش احساس خوب فرد به تلاش بیشتری می‌پردازد.

اضطراب در مواقعی آشکار و در مواقعی هم پنهان است. گاهی اثرات عصبی ساده‌ای بر روی شخص می‌گذارد وگاهی نیز ضربه‌های عاطفی شدیدتری به دنبال دارد.

اضطراب و استرس با یکدیگر تفاوت دارند . اضطراب چگونگی و طرز ارتباط یا برخورد شخص با فشار روانی و نحوه‌ی پذیرش و تفسیرآن است. استرس یا فشار روانی در حقیقت ایستگاه وسط راه اضطراب است.

عوامل مستعدکننده‌ی نگرانی و اضطراب در امتحان:

مهم‌ترین عوامل کمک‌کننده به اضطراب عبارتند از :

1- ترس از شکست

2- تفکرِ من انسان شایسته‌ای نیستم            

3- موفق و برنده شدن در هرکاری، همه‌ی دنیای من است.

تفکر اهمیت زیاد موفقیت و برنده شدن در هرکاری، با ترس از شکست و این‌که من شخص لایقی نیستم ارتباط تنگاتنگی دارد. این سه مورد، محور اصلی اضطراب و نگرانی از امتحان است. این تفکر که من  همیشه باید نفر اول باشم، یک نوع رقابت ناسالم است.

تفکر « باید» :

«بایدها» را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:

1- بایدهای مثبت و منطقی

2- بایدهای منفی و غیرمنطقی

پیامد «باید» اضطراب، دلشوره و نگرانی است.

باید، نشانه‌ی افکار و احساسات شماست که به بروز رفتارهای منفی و اضطراب منجر می‌شود. باید غیرمنطقی به شما و حافظه‌تان پیام می‌دهد که شما کنترلی بر خودتان ندارید و محکوم به آن باید هستید و احساس ترس و تهدید می‌کنید و زندگی‌تان سراسر، اضطراب و افسردگی و دلشوره خواهد شد.

تصویر ذهنی ضعیف و تفکر بدبینانه :

اگر شخص تصویر ذهنی ضعیفی در زمینه‌ی تحصیلی از خود داشته باشد، معمولاً با شکست مواجه خواهد شد و برعکس شخصی که تصویر ذهنی مثبت و بالایی نسبت به خود دارد، تلاش در امتحان موفق خواهد شد.

موفق نشدن در امتحان

عدم موفقیت در امتحان دلایل مختلفی از نظر جسمی و روانی دارند که عبارتند از :

1- خستگی بیش از حد و عدم توانایی تمرکز ذهن و فکر.

2- قبول شکست در امتحان که در اثر افسردگی و اضطراب زیاد ناشی می‌شود.

3- احساس اضطراب و نگرانی شدید و ناگهانی در جلسه‌ی امتحان به علت این‌که به سؤالات خوب جواب نداده‌اید.

تفکر همه یا هیچ:

یکی دیگر از عوامل کمک کننده به اضطراب تفکر همه یا هیچ است. این تفکر باعث پریشانی شخص می‌شود و حالت تدافعی در او ایجاد می‌کند که در نتیجه او را عصبی می‌کند و باعث عدم تأیید و قبول شدن توسط دیگران می‌شود که در نهایت باعث ناموفق بودن فرد می‌گردد.

روش‌های کنترل اضطراب و نگرانی

روش‌های کنترل اضطراب و نگرانی را می‌توان در سه دسته خلاصه کرد:

1- بتوانید بر اضطراب جسمی ناشی از امتحان مسلط شوید.

2- بتوانید برافکار و احساسات منفی خود در موقعیت امتحان و کنکور مسلط شوید.

3- بتوانید بر رفتارهای عصبی خود در زمان‌های امتحان مسلط شوید.