1- روش آموزش دوجانبه يا آموزش متقابل (Reciprocal teaching)

پالسنسيكار و براون (1984) پديدآورندگان اصلي اين روش هستند. به كمك روش آموزش دوجانبه مي‌توان چهار راهبرد يا استراتژي را آموزش داد: سؤال كردن، خلاصه كردن، توضيح دادن و روشن ساختن نكات پيچيده، و پيش‌بيني رويدادهاي آينده.

-روش آموزش دوجانبه به‌ صورت گروهي انجام مي‌گيرد. نخست معلم و شاگردان قسمتي از يك موضوع را بي‌صدا براي خود مي‌خوانند. بعد معلم راهبردهاي خالصه كردن، سئوال كردن، توضيح دادن و پيش‌بيني كردن را درباره‌ی متني كه خوانده شده است، پياده مي‌كند. سپس معلم و شاگردان قسمتي ديگر از موضوع را مطالعه مي‌كنند و اين بار يكي از شاگردان نقش معلم را ايفا مي‌كند. اين جريان تا جايي كه لازم باشد ادامه مي‌يابد. احتمال دارد كه شاگردان در آغاز كار نتوانند به خوبي از راهبردهاي مورد نظر استفاده كنند. در اين شرايط، نقش معلم ارائه‌ی سرنخه‌ها و راهنمايي‌ها و دادن تشويق‌هاي لازم است.

 پژوهش‌هاي زيادي وجود دارندكه نشان مي‌دهند روش آموزش متقابل هم با دانش آموزان ابتدايي و متوسطه و هم با دانش آموزان عادي و استثنايي موفقيت آميز بوده است و موجب افزايش مهارت‌هاي يادگيري و انتقال يادگيري در دانش آموزان شده است (آرندز 1994).

روش مطالعه‌ی مشاركتي (cooperative script)

- با هم مطالعه كردن يكي از روش‌هاي شناخته شده و مؤثر يادگيري در ميان دانش آموزان و دانشجويان بوده است.

- پژوهش‌هايي كه درباره‌ی اثربخشي روش مطالعه‌ی مشاركتي انجام گرفته (از جمله مك دونالد و همكاران، 1985) نشان داده‌اند دانش‌آموزان و دانشجوياني كه به اين طريق مطالعه مي‌كنند از كساني كه مطلب را براي خودشان خلاصه مي‌كنند يا صرفاً به مطالعه‌ی مطالب مي‌پردازند، بيشتر مي‌آموزند و آموخته‌ها را براي مدت طولاني‌تري در ياد نگه مي‌دارند.

 سهم توضيح دهنده از يادگيري همواره بيشتر از سهم گوش دهنده است.

مراحل روش مطالعه‌ی مشاركتي به شرح زيرند:

1- به‌صورت تصادفي مثلاً به وسيله انداختن يك سكه، تصميم بگيريد كه ابتدا چه كسي توضيح دهنده و چه كسي گوش دهنده باشد و بعد مطالعه را شروع كنيد.

2- پس از اين‌كه مطالعه‌ی قسمتي از متن (حدود 500 تا 600 كلمه) را به پايان رسانيديد، خواندن را متوقف كنيد.

3- توضيح دهنده، خلاصه‌ی متني را كه خوانده با صداي بلند برای دوستش توضيح مي‌دهد و اين كار را بدون نگاه كردن به متن انجا مي‌دهد. در اين متن خلاصه‌ی تمام نكات مهم و اساسي گنجانيده شود.

4- پس از آن‌كه توضيح دهنده كار خلاصه كردن را به پايان رسانيد، گوش دهنده با نگاه كردن به متن اقدامات زيرا را انجام مي‌دهد.

الف –نكات مهمي را كه در خلاصه‌ی ارائه شده و جا افتاده‌اند بيان مي‌كند و اشكالات و كج‌فهمي‌ها را برطرف مي‌نمايد.

ب- به كمك ربط دادن مطالب جديد با مطالبي كه قبلاً ياد گرفته است به يادآوري و درك مطالب كمك مي‌كند.

(5) توضيح دهنده مي‌تواند به گوش دهنده در تصحيح و يادآوري خلاصه‌ی مطالب كمك كند.

(6) پس از اين‌كه خلاصه‌ی اولين بخش كامل شد، نقش خود را عوض كنيد و اين‌بار‌ نفر دوم به خلاصه كردن متن بپردازد و مراحل فوق را تكرار كند. با اين تغيير نقش به مطالعه ادامه دهيد تا اين‌كه همه‌ی متن خوانده و فهميده شوند.

روش پرسيدن دو جانبه يا پرسيدن متقابل (Reciprocoel couestioning (Request)

اين روش را ما نزد (1979) ابداع كرده است و ما در اين‌جا خلاصه‌ی داخل آن را از كراسي و مريت (1996) نقل مي‌كنيم:

1- معلم به شاگردان مي‌گويد هدف درس اين است كه به آنان كمك شود تا مطالبي را كه مي‌خوانند بهتر درك كنند. آن‌گاه معلم و شاگردان به نوبت يك جمله را مي‌خوانند بعد به ترتيب از يكديگر سؤال مي‌كنند. ابتدا شاگردان از معلم درباره‌ی جمله سؤالي مي‌پرسند. سپس معلم از شاگردان سؤال‌هايي درباره‌ی همان جمله مي‌پرسد.

2- همه‌ی سؤال‌هايي كه پرسيده مي‌شوند بايد به‌طور كامل جواب داده شوند. اگر شاگردان نتوانند سؤالي را جواب دهند معلم دليل آن را جويا مي‌شود.

3- هنگام جواب دادن به سؤال‌ها، معلم و شاگردان پاسخ‌هاي خود را با مراجعه به اطلاعات درون متن مستدل مي‌سازند.

4- اگر شاگردان سؤال‌هاي سطح بالا بپرسند معلم مي‌گويد: «آن سؤال خوبي است. من بايد بيش از جواب دادن به آن فكر كنم». معلم با پرسيدن سؤال‌هاي سطح بالا، شاگردان را به اين كار تشويق مي‌كند.

5- معلم و شاگردان تا هر وقت كه لازم باشد به همين سبك به خواندن و سؤال كردن و پاسخ دادن ادامه مي‌دهند.

- هر چند كه اين روش با جمله شروع مي‌شود اما مي‌توان آن را برای خواندن چند پاراگراف و حتي چند صفحه مطلب نيز مورد استفاده قرار داد.

- پژوهش‌هاي انجام شده درباره‌ی تأثير طرح سؤال و يادگيري (از جمله گوئتز 1984، ويتروك 1983) نشان داده‌اند دانش‌آموزان به همان اندازه كه از پاسخ دادن به سؤال‌هاي ديگران مي‌آموزند، مي‌توانند از سؤال‌هايي كه خود طرح مي‌كنند ياد بگيرند.