روشی را که بکر برای تربیت کودکان ارائه میدهد، روشی است که والدین پس از زمان کوتاهی نتیجهی آن را میبینید؛ زیرا برنامهای منظم است، اما شرایطی لازم دارد:
شرط اول: مشخص ساختن دستورات و علائم
والدین باید دستوراتی را به کودکان بدهند که کاملاً مشخص و روشن باشد، در صورتی که کودک متوجه نشده بود، بار دیگر برایش تکرارشود.
1- شرط دوم: نادیده انگاشتن رفتارهای مزاحم
برای اینکه کودک رفتارهای نا مناسب خود را کم کند یا از بین ببرد لازم است گاهی رفتارهای مناسب کودک را ندیده گرفت و مورد توجه قرار نداد.
2- شرط سوم: تشویق رفتارهای مناسب
برای ادامهی کارهای مناسب کودک لازم است بعد از انجام کار مناسب رفتارکودک مورد تشویق قرار گیرد.
با استفاده از این سه شرط میتوان رفتارهای نامناسب و غیر قابل قبول را در کودک تغییر داد اما توجه به سه قانون لازم و ضروری است.
قانون 1
پاسخها و رفتارهای مناسب کودک باید با تقویت کنندهها همراه باشد. مثال: زمانی که کودک اتاق خود را کاملاً تمیز میکند برایش یک ساعت مشخص کنیم و با او بازی کنیم.
قانون 2
پاسخها و رفتارهای نامناسب کودک باید با تغییرکنندههایی توأم گردند که منجر به کاهش رفتار نامناسب گردد. مثال: زمانی که تکالیف مدرسهاش را انجام نمیدهد از بازی کردن محروم شود.
قانون 3
تقویت نکردن رفتار در زمان معین نقش تنبیه کردن را بازی میکند و باعث رفتار نامناسب میشود. مثال: زمانی که کودک با دوست خود دعوا میکند اگر والدین عکسالعمل مثبت از خود بروز ندهند منجر به دعوا کردن کودک میشود. با لبخند زدن، آفرین گفتن و... کودک دعوا کردن با دوستش را کاهش میدهد.
تقویتکنندهها
تقویتکنندهها به دو دسته تقسیم میشوند:
1- تقویتکنندههای اولیه:
این تقویتکنندهها بدون آنکه با تقویتکنندهی دیگری همراه باشد موجب تقویت رفتاری میشود. این تقویت کننده زمانی انجام میشود که بدن به غذا نیاز دارد. مثال: زمانی که کودک رفتار مناسبی از خود نشان میدهد میتوان به او بهترین غذایی را که دست دارد داد.
2- تقویتکنندههای ثانویه:
این تقویتکنندهها آموختنی هستند و به مرور زمان در ردیف تقویتکنندهها جای میگیرند مانند کلماتی از قبیل آفرین، خوب است و.. . کلمات تقویت کننده زمانی مؤثر است که بلافاصله بعد از رفتار مناسب مورد اجرا درآید. زمان و لحظهی تقویت رفتار نقش بسزایی دارد. در بعضی مواقع تقویتکنندههای معمولی جواب نمیدهند و باید از تقویتکنندههای قویتری استفاده کرد. مثلاً به کودک برنامهی هفتگی داده میشود تا تغییرات لازم را به وجود بیاورد در پایان هفته کارهای مثبت وی ارزیابی میشود و به آنها پاداش داده میشود.
هنگام استفاده از تقویتکنندها والدین باید سه اصل را در نظر بگیرند:
1- درآموزش رفتار مناسب بلافاصله بعد از انجام رفتار مناسب تقویت انجام شود.
2- در مراحل اولیهی تقویت باید هر نوع رفتار کودک مورد تقویت قرار گیرد اما با گذشت زمان باید به کودک بفهمانیم که فقط رفتارهای درست و قابل قبول مورد ارزیابی قرار میگیرد.
3- والدین نباید از ابتدا از کودک انتظار داشته باشند که کار انجام شده را به خوبی انجام دهد؛ زیرا به زمان نیاز دارد و بر اثر گذشت زمان و انجام دادن بیشتر رفتارمناسب آموخته میشود.
منبع: آموزش فنون تربيت كودك
|