|
وقتی کودکان احساس‌شان را بیان می‌کنند، ما چه نقشی داشته باشیم؟
1) فرمانده: والدینی که نقش فرمانده را بازی می‌کنند، می‌خواهند همه را تحت کنترل خود درآورند. آن‌ها وقتی کودک احساسش را بیان می‌کند، از او می‌خواهند احساسات منفی خود را رها کند و فوراً به حالت عادی بازگردد. آن‌ها دستور می‌دهند، فرمان می‌دهند و تهدید می‌کنند.
2) آموزگار خلّاق: این والدین از لغت باید زیاد استفاده می‌کنند. کودک احساسش را بیان می‌کند، آن‌ها می‌گویند: «تو باید این کار را انجام دهی» «تو نباید آن کار را بکنی» او می‌خواهد فرزندش احساسات مناسب داشته باشد.
3) همه‌چیزدان: آن‌ها نصیحت‌کنان، دلایل کودک را رد می‌کنند و می‌کوشند نشان دهند جواب بسیاری از سؤالات را می‌دانند.
4) قاضی: چنین والدینی بدون محاکمه، کودک را گناهکار می‌دانند.
5) نقاد: آنان انتقاد می کنند، اما انتقاد آنان متکی بر استهزاء، کنایه یا شوخی است که موجب تحقیر کودک می‌شود.
6) روان‌شناس: می‌پرسد، تحلیل می‌کند، تشخیص می‌دهد.
7) مشاور: برخورد خونسردانه نسبت به احساسات کودک.
شنونده‌ی مؤثر
ارتباطی مثبت و مطلوب است که مبتنی بر احترام متقابل باشد.
ارتباطی که در آن به هم اجازه دهیم باورها و احساسات خود را صادقانه بیان کنیم و از عدم پذیرش طرف مقابل ترسی نداشته باشیم.
شنونده‌ی مؤثر بودن به تمرکز احتیاج دارد. تماس چشمی داشته باشید و نشان دهید: «دارم گوش می‌کنم.»
گوش کردن بازتابی داشته باشید، یعنی درک آن‌چه کودک احساس می‌کند و بازگوکردن آن به ترتیبی که کودک دریابد مقصود او را فهمیده‌ایم. با این طرز گوش دادن، والدین آینه‌ای می‌شوند برای آن‌که کودک خودش را به وضوح در آن ببیند.
پاسخ باز و پاسخ بسته
پاسخ بسته، ربطه‌ای است که در آن شنونده، مطالب را گوش می‌کند، نه این‌که آن را بفهمد و درک کند. پاسخ‌های بسته قصد قطع ارتباط دارند و یا منجر به قطع ارتباط می‌شوند.
اما در ارتباط پاسخ باز، شنونده نشان می‌دهد، آن‌چه را گفته شده، شنیده است و پیام گوینده را به طریقی به او منعکس می‌کند که گوینده به وضوح درمی‌یابد شنونده احساسات را از پس کلمات دریافته است.
گوش کردن بازتابی، یعنی گوش‌کردن و ارائه کننده پاسخ‌هایی که منعکس کننده‌ی احساسات و منظورهای (کودک) است. در پاسخ‌های‌تان مفید است که میزان و شدت احساسات را نشان دهید.
«تو شدیداً از دوستت دلخوری.»
«تو از آن بابت واقعاً هیجان‌زده‌ای.»
« تو بابت . . . بسیار متأسفی» و ...
پاسخ به پیام‌های غیرکلامی
یک نگاه عبوس، یک لبخند شاد یا یک صورت اشک‌آلود را نمی‌شود فقط شنید.
پیام‌های کلامی که این اشارات غیرکلامی کودک را تأیید کند، او را بر سر شوق می‌آورد و موجب می‌شود تا احساساتش را بیان کند.
وقتی صورتت اون‌طور برق می‌زنه، خیلی خوشحال به نظر می‌آیی.
به نظر می‌آید خیلی ناراحتی، می‌خوای درباره‌ی آن صحبت کنیم؟
اخم تو نشون می‌ده که مخالفی.
نظرات والدین در مورد گوش کردن بازتابی
چرا کلمات کودک را دوباره به خودش می‌گویید؟
گوش کردن بازتابی (مؤثر)، صرفاً تکرار طوطی‌وار کلمات کودک نیست. بلکه این روش نشان می‌دهد شما احساسات و معنی پیام‌های او را درک می‌کنید.
هنگامی که کودک احساسش را مستقیماً انتقال می‌دهد:«من از آن بچه متنفرم»، شما با تأیید احساس او به او می‌فهمانید که احساسش را درک می‌کنید و به سادگی جواب می‌دهید:« تو واقعاً از دست او عصبانی هستی.»
***
«من خوشم نمی‌آید قبل از پاسخ دادن فکر کنم.»
پاسخ‌های آنی و بدون فکر والدین، غالباً به از دست رفتن ارتباط منجر می‌شود.
این روش برخورد، یعنی پاسخ آنی دادن به کودکان، احتمالاً هدف‌های اشتباه کودکان را تقویت می‌کند. مثلاً هنگامی که کودک هدف اشتباهی مثل جلب توجه و یا عصبانی کردن شما را داشته باشد، پاسخ آنی شما ممکن است، او را به هدف اشتباهش رسانده و این رفتار او را تقویت کند.
والدین عجول آلت دست فرزندان می‌شوند. زیرا دقیقاً کاری را انجام می‌دهند که فرزندشان (به اشتباه) انتظار دارد.
***
« من احساس حماقت می‌کنم، اگر چنین چیزهایی بگویم»
تغییر الگوهای قدیمی شما در پاسخ دادن به بچه‌ها و آموختن مهارت‌های جدید کار آسانی نیست. اما پس از مدتی تمرین و آگاهی از این‌که گوش دادن مؤثر و بازتابی می‌تواند رابطه شما و فرزندتان را بهبود و توسعه دهد، برای‌تان آسان خواهد شد.
***
وقتی والدین گوش کردن بازتابی را شروع می‌کنند، پاسخ فرزندان چگونه خواهد بود؟
در شروع، چون این امر برای فرزندتان نیز همانند شما تازگی دارد، ممکن است با عکس‌العمل شدید مواجه شوید. انتظار آن را داشته باشید. او ممکن است متعجب شود و اظهارات شما را با گفتن «آره، درست است» تأیید کند. شما باید کوشش کنید ارتباط را در این شرایط باز نگه‌دارید و مثلاً بگویید:« دلت می‌خواهد در این مورد بیشتر صحبت کنیم؟» کودک ممکن است پاسخ‌های شما را کوششی در شکستن حریم خصوصی او تلقی کند.
دلسرد نشوید، نباید انتظار داشته باشید هرگونه تغییر رفتار شما، فوراً موجب تغییر رفتار کودک شود. این عمل احتیاج به زمان دارد و به خاطر داشته باشید تمرین همراه با شکیبایی، برابر پیشرفت است.
***
« صورت کلمات احساسی»
- کلماتی که منعکس کننده‌ی «ناراحتی» هستند.
عصبانی، مضطرب، آزرده، نالایق، بی‌کفایت، متهم، غیرمحترم، شکاک، دستپاچه، بی‌انصاف، بی‌حوصله، شکست‌خورده، مأیوس، دلسرد، واخورده، غمگین، بی‌خیال، ترسو و ... .
- کلماتی که منعکس کننده احساس و خوشبختی هستند:
مقبول، بهتر، دلگرم، مهیّج، خوب، قدرشناس، لایق، راحت، عشق، عالی، مطمئن، لذت‌بخش، خوشحال، آسوده، محترم، راضی، ممنون و ... .
چگونه پاسخ« گوش کردن بازتابی» را بنیان گذاریم؟
زمانی که فرزند شما یک پیام احساسی ارسال می‌کند، با خودتان فکر کنید:«او چه احساسی دارد؟»
راجع به کلمه‌ای فکر کنید که بیانگر آن عاطفه باشد. سپس لغت احساسی را درون یک جمله گذاشته و به او بگویید. مثلاً پسرتان می‌گوید:« با تمام شدن مدرسه، من کلی خوشحال خواهم شد، مدرسه بیخود است.»
حالا از خودتان بپرسید احساس پسرتان چیست؟ پاسخ ممکن است « بی‌حوصلگی» باشد. سپس با گفتن این جمله «به نظر می‌آید که می‌خواهی بگویی حوصله‌ات از مدرسه سررفته» احساس او را نشان دهید.
« چند نکته درباره‌ی کاربرد گوش کردن بازتابی»
افراط و زیاده‌روی در این روش ممکن است باعث اجتناب کودک از برقراری ارتباط شود. این روش را بارها تکرار کنید. به اخم کردن‌ها و غرزدن‌های کودک پاسخ ندهید و با حوصله باشید. گوش کردن بازتابی، گاهی هدف‌های اشتباه کودک را تقویت می‌کند. مثلاً زمانی که کودک به دفعات مسأله مشابهی را ایجاد می‌کند، ممکن است قصد جلب توجه داشته باشد و اصلاً قصد حل مسأله را نداشته باشد.
در این صورت یک پاسخ مؤثر شاید این باشد:« ما درباره‌ی این مشکل چندین بار صحبت کرده‌ایم.»
« حدس می‌زنم در این مورد نمی‌تونم به تو کمک کنم ولی مطمئن هستم خودت می‌تونی حلش کنی.»
مواقعی که با اهتراز از گوش دادن باعث عدم رضایت کودک می‌شوید، با مساعدت و صرف وقت و تفریح با او، توجه خود را به او معطوف کنید.
|
استفاده از مطالب با ذکر منبع مجاز است.
