عزت نفس چيست؟

عزت نفس چگونگي نگرش و قضاوت شما درباره‌ی خودتان است. اين عبارت، ارزش‌ها، اعتقادات و بازخوردهاي شما را توصيف مي‌كند. گرچه ارتباطات و تجارب به ارزش‌ها و بازخوردهاي شما شكل مي‌دهد، اما در نهايت همه چيز بسته به نظرگاه خودتان است. عزت ‌نفس ارزشي را كه به خود مي‌دهيد بيان مي‌كند.

غالباً افرادي كه از عزت‌ نفس پاييني برخوردارند، وضعيت كنوني خود را ملاكي، جهت ارزيابي خويش قرار‌مي‌دهند.

عزت نفس سالم، بر پايه‌ی توانايي ما در ارزيابي دقيق از خود (شناخت خود) بنا شده است و نكته‌ی قابل توجه در آن پذيرش خود و ارج نهادن بي‌قيد و شرط به خويش است. اين بدان معناست كه توانايي‌ها و محدوديت‌هاي خود را (كه بخشي از وجود انسان هستند) به شكل واقع‌بينانه‌اي بشناسيم و در عين ‌حال بدون هيچ‌گونه قيد و شرطي خود را پذيرفته و ارزشمند بدانيم.

منشأ پيدايش عزت نفس كجاست؟

تصور ما نسبت به خودمان به واسطه‌ی تجارب ما با افراد مختلف و گوناگون در گستره زندگي‌مان، سبب پيدايش و دگرگوني عزت نفس ما مي‌شوند. به ويژه تجارب دوران كودكي ما نقش بزرگي در شكل‌گيري اساس و پايه‌ی عزت‌نفس ما دارند.

عزت نفس سالم

آن دسته از تجارب كه به عزت نفس سالم منجر مي‌شوند عبارتند از:

 -تحسين شدن

-گوش فرا داده شدن‌ ( گوش فرا دادن ديگران به صحبت هاي ما)

-محترمانه، طرف صحبت قرار گرفتن

-مورد توجه بودن و در آغوش گرفته شدن

-كسب موفقيت در ورزش يا محيط آموزشي

-داشتن دوستان معتمد

چند راه حل جهت رسيدن به عزت نفس بهتر

—سرپوش گذاردن بر انتقاد دروني: اولين گام مهم در بهبود عزت نفس، شروع مبارزه با پيامدهاي منفي نداي دروني منتقد است.

—تمرين پرورش خود: از آن‌جايي كه بخشي از عزت‌نفس ما، به رفتاري كه ديگران درگذشته با ما داشته‌اند مربوط مي‌شود، دومين قدم به سوي عزت‌نفس سالم، آن است كه با خودتان به عنوان يك فرد ارزشمند رفتار كنيد.

با پرورش و اهميت دادن به خود به شيوه اي نشان دهيد، كه ارزشمند، باكفايت، لايق و دوست داشتني هستند و اين چنين با تجارب يا پيام‌هاي منفي گذشته مبارزه كنيد.

عزت نفس پايين

آن دسته از تجارب‌ كه ‌به ‌عزت ‌نفس‌ پايين مي‌انجامد عبارتند از:

-به طرز ناخوشايندي مورد انتقاد قرار گرفتن

-آماج داد و فرياد و ضرب و شتم ديگران قرار گرفتن

-ناديده انگاشته شدن، مسخره يا تحقير شدن

-هميشه انتظار ” عالي بودن“ از ما داشتن

-تجربه‌ی شكست در ورزش يا محيط آموزشي

كساني كه داراي عزت‌نفس‌پايين هستند، همیشه در معرض اين پيام هستند كه ‌شكست ‌تجربه‌ها(باختن در بازي، گرفتن نمره‌ی پايين‌ و .... ) به معناي شكست تمام وجود آن‌هاست.

سه وجه از عزت نفس پايين

اغلب ما تصويري از عزت نفس پايين داريم، اما بايد توجه داشت اين تشخيص هميشه آسان نيست. در اين‌جا سه شكل متداول عزت نفس پايين آورده شده است:

فريبنده:فرد خوشحال و موفق رفتار مي كند، اما به راستي از شكست مي هراسد.

عصيانگر:رفتار فرد به گونه اي است كه گویي مصلحت انديش ديگران بوده و در همه موارد صاحب نظر است. اين فرد همانند افراد مهم و قدرتمند عمل مي كند.

بازنده:فرد احساس بي فايدگي دارد و قادر به مواجهه با جهان نیست. او در انتظار رسيدن يك ناجي يا فريادرس به سر مي‌برد.

پيامدهاي عزت نفس پايين

عزت نفس پايين، پيامدهاي وسيعي به دنبال دارد:

-مي‌تواند موجب، اضطراب، فشار رواني، احساس تنهايي و آمادگي شديد براي افسردگي شود.

-مي تواند سبب بروز مشكلاتي در رابطه با دوستان و ارتباطات وي شود.

-مي‌تواند به طور جدي بر عملكرد تحصيلي و شغلي اثر گذارد.

-مي‌تواند سبب سرخوردگي فرد شود و ميزان آسيب‌پذيري فرد را در مقابل مواد مخدر و الكل افزايش دهد.

—بدتر از همه پيامدهاي منفي پيش گفته، تقويت كننده تصوير منفي فرد از خويش است و مي‌تواند عزت‌نفس فرد را به قهقرا كشانيده و روحيه غيرخلاق و حتي رفتارهاي خودتخريبي را فعالانه تشديد كند.

نداي دروني شما چه مي گويد؟

همه‌ی تجربه‌هاي پيشين ما، حتي آن‌هايي كه معمولاً ناآشكار هستند، در قالب يك نداي دروني، در زندگي روزمره ما زنده و فعال هستند. اين نداي دروني دائماً پيام‌هاي ناب خود را به ما گوشزد مي‌كند اگر چه همانند برخي سخنان، آن‌ها را نمي‌شنويم نداي دروني در افرادي كه عزت نفس سالمي دارند، حاوي پيامدهاي مثبت و تأييد كننده است، در حالي كه نداي دروني در مورد افرادي با عزت‌نفس پايين، به شكل انتقاد ناخوشايند دروني، انتقاد دائمي نسبت به خود، تنبيه خود، ناچيز جلوه‌ دادن كاميابي‌ها بروز مي‌کند.

پرورش خود

پرورش خود،از بخش‌هاي گوناگون تشكيل مي‌شود:

ـ مراقبت‌هاي اوليه را نسبت به خود اعمال کنيد.

ـ براي خودتان برنامه‌هاي تفريحي و آرامش‌دهنده ترتيب دهيد.

ـ خود را براي موفقيت‌هاي‌تان تشويق كنيد.

ـ‌ توانايي‌ها وكاميابي‌هاي خويش را به خود يادآوري كنيد.

ـ‌ هنگامي كه مطابق ‌با انتظارات‌تان ‌عمل ‌نكرده‌ايد، خود را ببخشيد.

ـ‌ خود را متعالي بدانيد؛ حتي وقتي‌ احساس مي‌كنيد استحقاق آن را نداريد چنين ” بنمايانيد“ تا همان‌گونه ”‌رخ دهد“. وقتي احساس متعالي و خوب بودن را به خود القاء مي‌كنيد، به تدريج آن را باور خواهيد کرد.

-از ديگران ياري بخواهيد: غالباً ياري طلبيدن از ديگران، مه‌مترين و نيز دشوارترين قدم به سوي تقويت عزت‌نفس است. افرادي كه داراي عزت نفس پايين هستند، به دليل احساس عدم لياقت نمي‌توانند از ديگران طلب كمك کنند. اما از آن‌جايي كه عزت‌نفس پايين غالباً حاصل نحوه‌ی برخوردي است كه ديگران در گذشته با شما داشته‌اند، جهت مبارزه با پيامدهاي انتقادي، كه خود حاصل از تجارب منفي گذشته‌اند، نيازمند كمك ديگران خواهيد بود.

-خود را آن‌طور كه هستيد بپذيريد.

-براي خود اهدافي درنظر گرفته و براي رسيدن به ‌آن‌ها بكوشيد.

-با مشكلات مقابله كنيد.

-افكار بيهوده را تغيير دهيد.

در پايان لازم به یادآوری است تركيب كردن آن‌چه كه هستيد با آن‌چه كه انجام مي‌دهيد، همواره نادرست است. وقتي خود را بر اساس كاري كه انجام مي دهيد، مورد سنجش قرار مي‌دهيد، به طور ناخودآگاه از عزت نفس خود كاسته‌ايد. نمي‌توان كسي را بر اساس كارهايي كه انجام مي دهد به عنوان يك كل مورد سنجش قرار داد.