افسردگی زمستانی، عارضه‌ای‌ خلقی است که در طول دوره‌ای از سال که روزها در آن‌ها کوتاه می‌شود، به خصوص در کشورهای واقع در عرض‌‌های جغرافیایی بلندتر برخی افراد را مبتلا می‌کند.

انجمن روان‌پزشکی آمریکا در اواخر دهه ۱۹۹۰افسردگی زمستانی را با عنوان «اختلال خلقی فصلی» (SAD) شناسایی کرد، و اکنون بیشتر این عارضه با نام مخفف یعنی SADمورد اشاره قرار می‌گیرد.

افرادی که دچار افسردگی هستند، معمولاً خلق اندوهگین‌شان را به صورت بروز دوره‌های متناوب تجربه می‌کنند. از این لحاظ مبتلایان به افسردگی زمستانی تنها این تفاوت را با مبتلایان به افسردگی معمول دارند، که نوسان‌های خلق‌شان بر اساس فصل‌هاست، و معمولاً افسردگی‌شان در پاییز شروع می‌شود و تا بهار ادامه پیدا می‌‌کند. البته گونه‌ای از افسردگی تابستانی هم وجود دارد، که تعداد افراد کمتری را مبتلا می‌کند.

مبتلایان به SADدر زمان‌های دیگر سال هم افسرده می‌شوند، اما تعریف انجمن روان‌پزشکی آمریکا ایجاب می‌کند که دوره‌های افسردگی فصلی در افرادی که این تشخیص در آن‌ها داده می‌شود، «به طور قابل‌ توجهی بیشتر» از دوره‌های افسردگی غیرفصلی باشد.

و اگر دقیق‌تر سخن بگوییم، تشخیص SADنیاز به آن دارد که دو سال متوالی افسردگی غیرفصلی نداشته باشید.

نور درمانی، که شامل نشستن در جلوی نور مصنوعی درخشان برای نیم‌ساعت یا بیشتر در هر روز، خلق و خوی برخی از افراد مبتلا به این عارضه را بهبود می‌بخشد.

اما داروهای ضدافسردگی هم ممکن است همین تاثیر مفید را داشته باشند. همچنین شواهدی وجود دارد، هر چند شواهد موردی، وجود دارد که افراد مبتلا به SADاگر مدت بیشتری را در بیرون از خانه باشند، پرده‌های جلوی پنجره‌ها را کنار بکشند، روشن‌تر کردن فضای درون خانه- یا به طور خلاصه انجام دادن اقداماتی برای افزایش قرارگیری در مقابل نور خورشید- احساس بهتری پیدا می‌کنند.

علائم اختلال خلقی فصلی

شکل زمستانی SADرا معمولاً با خواب زمستانی مقایسه می‌کنند. افراد فاقد انرژی می‌شوند، بیشتر از معمول می‌خوابند، به دنبال شیرینی و غذاهای نشاسته‌ای هستند، و وزن اضافه می‌کنند. ممکن است از اجتماع کناره‌جویی کنند و در تمرکز دچار مشکل شوند.

برخی از این افرد احساس سنگینی در دست‌ها و پاها را توصیف می‌کنند. یک عارضه‌ی روانی دیگر به نام افسردگی غیرمعمول (atypicaldepression)، که به فصل‌ها ارتباطی ندارد، همین علائم را دارد.

کارشناسان در این مورد که آیا افسردگی زمستانی رابطه‌ای سببی با تغییر فصل دارد،‌ اختلاف نظر داشته‌اند، اما یقیناً شواهد غیرمستقیمی وجود دارند، که فقدان نور آفتاب در زمستان بروز SADرا برمی‌‌انگیزد. این حقیقت که نوردرمانی افسردگی زمستانی را درمان می‌کند، تنها یک شاهد بر این ارتباط است.

شواهد همه‌گیر شناختی نشان می‌دهد که SADدر میان افرادی که در عرض‌های جغرافیایی بالا (مناطق شمالی‌تر) زندگی می‌کنند، شایع‌تر است و مدت زمان بیشتری به طول می‌انجامد.

کارشناسان معتقدند که علت ریشه‌ای این اختلال عدم حساسیت به نور است.

اغلب ما نسبتاً بدون احساس عدم تعادل زمستان را می‌گذرانیم؛ زیرا قرارگیری به نور‌های مصنوعی درون خانه به ما کمک می‌کند که با این فقدان نور طبیعی تطبیق کنیم. اما نور درون خانه ممکن است برای مبتلایان به SADبیش از حد ضعیف باشد.

این‌که دقیقاً کمبود نور چگونه بر خلق و خوی این افراد اثر می‌گذارد، هنوز باید پاسخ داده شود.

درمان اختلال خلقی فصلی

شواهد علمی فعلی حاکی از آن است که نوردرمانی دست کم برای برخی از مبتلایان به SADمفید است. همچنین شواهد فعلی نشان می‌دهد که نورگرفتن در اول بامداد بیشتر از نورگرفتن در اواخر روز مؤثر است.

چراغ‌هایی که برای نوردرمانی برای SADبه کار می‌روند، ممکن است به صورت جعبه‌هایی مانند تجهیزات پزشکی باشند، یا شکلی مانند چراغ‌های رومیزی عادی داشته باشند.

ممکن است نور دادن به خود را به طور تدریجی آغاز کنید، اما اغلب بررسی‌ها حاکی از آن است که مبتلایان به SADنیاز دارند که حدو د ۳۰تا ۴۵دقیقه در معرض منبع نورانی با درخشندگی ١٠٠٠٠ لاکس (lux) قرار گیرند. لاکس واحد اندازه‌گیری شدت نور است، ۱۰۰۰۰لاکس حدود شدت نور خورشید در سپیده‌دم است. در اغلب خانه‌ها در عصر‌ها شدت نور ۳۰۰تا ۵۰۰لاکس است.

نوردرمانی زمان می‌گیرد و مشکلاتی هم دارد، فرد باید مدت زیادی در روز را در مقابل آن چراغ‌ها بگذراند. کاربرد داروهای ضدافسردگی آسان‌تر است.

در حال حاضر در سازمان غذا و داروی آمریکا استفاده از داروی بوپروپیون با نام تجاری Wellbutrinبرای مبتلایان به SADتأیید کرده است. این تأیید بر مبنای چندین بررسی بوده‌اند که نشان داده‌اند مصرف این دارو در صورتی که در پاییز پیش از بروز علائم شروع شود، می‌تواند از علائم SADپیشگیری کند.

همچنین بررسی‌های دیگر نشان‌ داده‌اند که داروهای فلوکستین (Prozac)، سرترالین (Zoloft) و سایر داروهای ضدافسردگی گروه مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) ممکن است به این بیماران کمک کنند.

در حال حاضر افراد برای برطرف شدن علائم جت‌زدگی (به هم ریختن چرخه و خواب و بیداری در سفرهای هوایی طولانی) از قرص‌‌های ملاتونین استفاده می‌کنند، اما این قرص‌ها ممکن است برای SADهم مفید باشند. یک بررسی نشان داده است که مصرف قرص‌های ملاتونین در بعدازظهرها به برخی از مبتلایان به SADکمک می‌کند تا ساعت‌های زیستی‌شان را تنظیم شود.