|
یکی از نهادهای اجتماعی، نهاد آموزش و پرورش است که مسئولیت مهمی در تربیت کودکان، نوجوانان و جوانان بر عهده دارد.
نگاه گسترده به نقش آموزش و پرورش به عنوان عاملی مؤثر در فعلیت بخشیدن به امکانات بالقوه و ذاتی افراد، انتقال اندوخته‌ی تجارب گذشتگان، ارائه‌ی ارزش‌های مطلوب، افزایش معلومات و ایجاد مهارت‌های لازم در افراد برای زندگی و بالاخره تسهیل مسیر حرکت وجودی آدمی به سوی کمال اهمیت این نهاد اجتماعی را بیش از پیش نشان می‌دهد.
گسترش کمی آموزش و پرورش نشانگر گرایش و استقبال همگان به اثر بخشی این نهاد و گسترش کیفی آن ناشی از توسعه‌ی معارف، علوم و رشد بی‌وقفه‌ی تکنولوژی است که این دو بر پیچیدگی و ظرافت جریان آموزش و پرورش افزوده است. بنابراین برای تحقق اهداف تعلیم و تربیت و رشد شخصیت کودکان و نوجوانان باید ازخدمات راهنمایی و مشاوره به خوبی استفاده کرد.
نقش راهنمایی در آموزش و پرورش افراد به حدی است که عده‌ای ازصاحب‌نظران آن را به نوعی تعلیم و تربیت گفته‌اند و بعضی راهنمایی را تسهیل‌کننده‌ی جریان تعلیم و تربیت می‌دانند. اگر تربیت را به معنی نشو و نمادادن، زیاد کردن، برکشیدن و به حد اعتدال سوق دادن آدمی بدانیم، تعلیم را رشد دادن آدمی در تسهیل جریان رشد وکمال خواهیم یافت.
مهم‌ترین عواملی که در ضرورت راهنمایی و مشاوره و توسعه‌ی آن در نظام‌های آموزش و پرورش مؤثر بوده اند:
1 - توجه به اصالت کودک و آموزش و پرورش وی
2- وجود تفاوت‌های فردی در دانش‌آموزان و ضرورت شناخت و توجه به این تفاوت‌ها در امر آموزش و پرورش
3- وجود استعدادهای عمومی و اختصاصی در دانش‌آموزان و ضرورت شناخت و پرورش تدریجی و سنجش آن‌ها
4- رشد جمعیت وافزایش گرایش‌ها و علاقه‌مندی به تحصیل در سطوح مختلف و گسترش علوم و تکنولوژی
5- تراکم و تنوع واحدهای درسی در رشته‌های تحصیلی و ضرورت انتخاب مناسب
6- توسعه‌ی مشاغل و حرفه و ضرورت انتخاب شغل مناسب
7- تغییر نگرش‌ها و ارزش‌ها نسبت به انتخاب رشته‌های تحصیلی و انتخاب شغل
8- گسترش نیازهای جامعه به نیروی انسانی د رسطوح مختلف مهارت
9- وجود مسائل و مشکلات جسمانی، عاطفی، اجتماعی، رفتاری، تحصیلی و خانوادگی در دانش‌آموزان.
راهنمایی و مشاوره درنظام آموزش وپرورش دو نقش را ایفا می‌کند:
1.کمک به فرد فرد دانش‌آموزان به منظور سازگاری با محیط، حل مسائل و مشکلات شخصی، بروز و ظهور استعدادها و رشد و تکامل آنان
2.کمک به دانش‌آموزان در انتخاب مناسب‌ترین راه از نظر رشته‌های تحصیلی و انتخاب مناسب شغلی و برنامه‌ریزی و آمادگی برای زندگی
ارائه‌ی خدمات راهنمایی شامل:
1.خدمات اطلاعاتی: منظور از این خدمت عرضه‌ی اطلاعات نظام‌یافته‌ای است تا دانش‌آموزان بتوانند آگاهی کافی نسبت به برنامه‌های درسی، رشته‌های تحصیلی، مقررات و آئین‌نامه‌های امتحانی، امکانات آموزشی، حرفه‌ای و شغلی به دست آورند تا از روی بصیرت راه‌های مناسب را انتخاب کنند.
عرضه‌ی اطلاعات لازم در زمینه‌ی روش‌های صحیح مطالعه و یادگیری دروس درمدرسه، اهمیت و ارزش علم‌آموزی، اهداف و انگیزه‌های تحصیلی، آداب و روش‌های برخورد انسانی در محیط مدرسه، انواع مسائل مشترک دانش‌آموزان و چگونگی برخورد با مسائل و شیوه‌های تقویت اراده و راه‌های خودسازی در مدارس بسیار بجا و ضروری خواهد بود.
2.خدمات مشاوره‌ای: هدف از این خدمت در مدارس، برقراری ارتباطی اساسی بین دانش‌آموزان و مشاوران است. خدمات مشاوره‌ای، خودشناسی دانش‌آموزان را تسهیل می‌کند و دانش‌آموزان را یاری می‌دهد تا ازطریق ترکیب و تطبیق اطلاعات مربوط به خود و محیط، مشکلات خود را باز یابند وحل کنند و به تصمیم‌گیری مناسب بپردازند. این امر مستلزم وجود مشاورانی است که برای این مهم تربیت وآماده شده‌اند تا دانش‌آموزان را درحل مشکلات و اتخاذ تصمیم‌های معقول و مناسب یاری دهند.
مشاوران، رکن اصلی و پایه‌ی اساسی برنامه‌ی راهنمایی هستند. افرادی که بر اساس دانش‌های نظری و تجارب علمی، صلاحیت‌های همه جانبه را برای کمک به دانش‌آموزان و رفع مشکلات متعدد و متنوع آنان باید داشته باشند. مشاوران مدارس باید علاقه‌مند به دانش‌آموزان و آگاه به مراحل رشد و تربیت آنان، واقف به اصول و مبانی روان‌شناسی، تعلیم و تربیت و جامعه‌شناسی و قادر به بهره‌مندی از اصول و فنون راهنمایی و مشاوره و دارای تجربه‌ی کاری باشند.
مجموعه کوشش‌هایی که به شناخت استعدادها و رغبت‌های دانش‌آموزان منجر می‌شود یا آنان را در انتخاب رشته‌های تحصیلی و یا شغلی و رفع مشکلات شخصی و سازشی یاری می‌دهد، از وظایف مشاوران به حساب می‌آید. برنامه‌ی راهنمایی و مشاوره در مدارس متوسطه در سه بعد تحصیلی ،شغلی و تربیتی انجام می‌گیرد.
نقش مشاور در مدارس
مشاوران با تسهیل جریان رشد همه‌جانبه‌ی فرد، آموزش مهارت‌های زندگی فردی، اجتماعی، کاهش و حذف موانع رشد، خودشناسی و محیط شناسی و ارائه‌ی سایر خدمات یاورانه‌ی روان‌شناختی در مدارس نقش بسیارحساسی دارند. عمد‌ه‌ترین اهدافی که می‌توان از طریق خدمات راهنمایی و مشاوره به آن‌ها دست یافت عبارتند از:
الف: رشد و توسعه‌ی قوای فکری و معنوی و عقلی دانش‌آموزان:
1- ایجاد پیشرفت درکسب مهارت‌های مطالعه
2- راهنمایی دانش‌آموز برای انتخاب رشته‌های تحصیلی
3- طرح‌ریزی برای انتخاب دروس و ادامه‌ی تحصیلات
4- ترغیب دانش‌آموز برای بهره‌برداری خویش‌بینانه و خلاقانه از نیروی خویش
ب: رشد و توسعه‌ی مهارت‌های شغلی و حرفه‌ای دانش‌آموز:
1.یاری کردن دانش‌آموزان تا ازتوانائی‌ها وعلائق حرفه‌ای خویش آگاه شوند.
2- یاری کردن دانش‌آموزان تا ازموقعیت‌ها وفرصت‌های استخدامی و شغلی جامعه مطلع شوند.
3- یاری کردن دانش‌آموزان تا بر اساس شناسایی خویش وفرصت‌های حرفه‌ای، به توسعه و پیشرفت در حرفه وشغل خود بپردازند و طرح‌ها و تصمیمات خود را مؤثر سازند.ج: رشد و توسعه‌ی شخصیت دانش‌آموز
1.یاری کردن دانش‌آموز تا برای خود به عنوان عضوی از جامعه احترام قائل شود.
2.یاری کردن دانش‌آموز تا در ایجاد روابط و مناسبات متقابل، دارای شایستگی شود.
3- همکاری با معلمان در تدارک محیط سالم و مساعد درکلاس تا به رشد روانی دانش‌آموزان کمک شود.
4- ارتباط با والدین به منظور ایجاد شناخت رفتارهای طبیعی و نیازمندی‌های روانی جوانان.
نقش مشاور در امور تحصیلی
دانش‌آموزان در جریان تحصیل با مشکلات زیادی مواجه می‌شوند که مشاور می‌تواند در رفع این مشکلات کمک‌های مؤثری به دانش‌آموزان ارائه دهد. پاره‌ای از این مشکلات را می‌توان به شرح زیر شمرد:
1.ضعف پایه‌ی تحصیلی:
در مورد چنین دانش‌آموزانی مشاور باید برای فراگیری دروس پایه از نقطه‌ای که ضعف دارد برنامه‌ریزی کند و با کمک خانواده ضعف پایه‌ای ا ورا جبران سازد. فشار آوردن و وادار کردن دانش‌آموز به زحمات شبانه‌روزی در سطح بالای تحصیلی بدون توجه به پایه، بی‌فایده است. آماده کردن دانش‌آموز و اولیای وی برای چنین برنامه‌ای نیاز به جلسات مشاوره‌ای دارد که متولی آن مشاور مدرسه است.
2.کمبود یا نبود انگیزه‌ی تحصیلی:
دانش‌آموزانی وجود دارند که از نظر هوشی در حد طبیعی هستند و ظرفیت لازم برای یادگیری را دارند، اما انگیزه‌ای برای درس خواندن ندارند. درمورد این‌گونه دانش‌آموزان که تعدادشان نیز کم نیست، مشاور باید علت تنبلی راجست‌وجو و برای درس خواندن آن‌ها ایجاد انگیزه کند. تشویق کردن به نحوه‌های مختلف، ایجاد زمینه‌های موفقیت برای دانش‌آموز، او را به هنگام،تأیید کردن و در مجموع به کار بردن انگیزه‌های طبیعی می‌تواند کارساز باشد.
مشاوران با همکاری سایر عوامل آموزشی وپرورشی می‌توانند در سه سطح پیشگیری اولیه، ثانویه و ثالث اقدام به فعالیت نمایند. مدرسه مکان مناسبی برای اجرای برنامه‌های پیشگیری از مشکلات روانی و عاطفی است و بخش مهمی از رسالت مدرسه به آموزش سازگاری عاطفی فرد درزندگی اختصاص دارد؛ بنابراین مدرسه بهترین فضا و فرصت برای آموزش ترویج شیوه‌های سازگاری صحیح در زندگی فردی و اجتماعی است.
مشاوران در بعد پیگیری اولیه با آموزش مهارت‌های زندگی و با ارائه‌ی خدمات راهنمایی، مشاوره و اطلاع‌رسانی در زمینه‌های تربیتی، تحصیلی و شغلی و تسهیل روند ارضای نیازهای اساسی دانش‌آموزان، ازجمله شکوفایی استعدادها وتوانمندی‌ها، احساس خود ارزشمندی و اعتماد به نفس، خودشناسی و ارتقای سلامت روانی آنان نقش مؤثری را ایفا می‌کند.
این‌گونه خدمات از طریق تدریس درس مهارت‌های زندگی در قالب ساعت پرورشی، اجرای آزمون‌ها و انجام فرآیند هدایت تحصیلی و اطلاع‌رسانی شغلی وآموزش فرآیند برنامه‌ریزی تحصیلی و طرح‌ریزی شغلی در فرصت‌های مناسب اجرا می‌شود.
|
استفاده از مطالب با ذکر منبع مجاز است.
