به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز به نقل از iec.behdasht.gov.ir  ،در بی خوابی فرد همراه با آن دارای افکار آزار دهنده نخوابیدن، خواب ماندن صبح، نرسیدن به کارها و اضطراب بوده و بدون وجود عامل بیرونی دارای دلواپسی است . منظور از بی خوابی حالات غیر عادی و کیفیت نا مطلوب خوابیدن است و این کمبود استراحت در سلامتی و زندگی روزانه ی فرد تاثیر می گذارد.

شایع ترین اختلالات خواب ، بی خوابی است و بیش از ۳۱درصد افراد جمعیت عمومی به آن مبتلا هستند.

 بسیاری از افراد که بی خواب هستند نیز به پزشک مراجعه نمی کنند زیرا به بی خوابی گذرا و ساده مبتلا هستند که بعد از مدتی برطرف می شود. بی خوابی گاه اولین علامت یک بیماری جسمی یا یک اختلال روانپزشکی است، پس شناخت دقیق علت بی خوابی به درمان و رفع اختصاصی آن کمک زیادی می کند.

عواملی که باعث افزایش شیوع اختلالات خواب می شوند عبارتند از:

1- جنس مؤنث، وجود بیماری ها و اختلالات طبی و روانی، سوء مصرف مواد و سن بالا.

2- گاهی اوقات بی خوابی عارضه ای از یک تجربه اضطراب برانگیز و یا انتظار چنین تجربه ای می باشد. مثلاً کسی که فردا امتحان دارد یا می خواهد در یک مصاحبه شغلی و تحصیلی شرکت کند.

3- واکنش سوگ و فقدان عزیزان فرد و یا سایر استرس های زندگی می تواند باعث اضطراب و بی خوابی شود. این نوع بی خوابی ها که واکنشی است اغلب ادامه نمی یابد و به درمانِ دارویی و برنامه ریزی شده دیگر نیاز ندارد. توصیه می شود اگر رعایت توصیه های بهداشت خواب اثر نکرد گاهی تجویز یک داروی آرامبخش و خواب  آور به طور کوتاه مدت لازم می شود. بی خوابی مداوم معمولاً فرد را مجبور به مراجعه به پزشک می کند.

انواع بی خوابی بر اساس مدت زمان آن

1- بی‌خوابی گذرا- تنها به مدت چند روز تا یک ماه طول می‌کشد و اغلب در اثر استرس شدید، یک بیماری حاد یا خود درمانی ایجاد می‌شود.

بی‌خوابی گذرا بیشتر در سالمندان رواج دارد، ولی این بدان معنا نیست که تنها سالمندان به این عارضه مبتلا می‌شوند، بلکه ممکن است در هر سنی به سراغ افراد بیاید.

2- بی‌خوابی‌های کوتاه‌مدت- از یک تا ۶ماه طول می‌کشد.

3- بی خوابی مزمن-اگر بی‌خوابی بیشتر از ۶ماه به طول انجامد، مزمن تلقی شده و معمولا دلایل مختلفی هم دارد. از عوامل این نوع بی‌خوابی می‌توان به مصرف بیش از حد الکل و داروها و نگرانی وسواسی درباره ی بی‌خوابی اشاره کرد.

بی خوابی در کودکان

1- یکی از علل شایع بی خوابی در شیرخواران و کودکان، تغذیه نامناسب و گرسنگی است. همچنین اجابت مزاج و سوختگی ادرار، گرما و سرمای زیاد محل خواب، نور و سر و صدای زیاد، باعث اشکال در شروع بی خوابی می شود.

2- یکی از علل مهم دیگر بی خوابی کودکان آپنه خواب است که بیشتر در نوزادان و شیرخواران دیده می شود که در طی خواب مکررا تنفس قطع شده و بطور واکنشی باعث بیداری کودک می شود و متاسفانه عامل مرگ در گهواره نوزاد یا شیرخوار می شود و به مراقبت بیشتری نیاز است.

تاثیر استفاده از اینترنت و تماشای تلویزیون بر خواب

بررسی ها نشان می دهد افرادی که قبل از خواب ساعاتی را صرف تماشای تلویزیون یا کار با اینترنت می کنند احساس کم خوابی خواهد داشت که این موضوع در استفاده کنندگان از اینترنت بیشتر است. امواج صادر شده از صفحه تلویزیون یا کامپیوتر باعث بروز احساسی مانند روز بودن در چشم ها شده و مانع به خواب رفتن می شود بنابراین لازم است حداقل یک ساعت قبل از خواب از تماشای تلویزیون یا کار با کامپیوتر اجتناب کرد.

اختلالات جسمی –روانی و بی خوابی

اضطراب به دو صورت ساده و مزمن باعث بی خوابی می شود. اضطراب های ساده بیشتر در سنین کودکی و نوجوانی منجر به بی خوابی می شود، مثل اضطراب قبل از امتحان یا موقعیت خاص، تغییر محل خواب، مسافرت و …در این موارد اغلب مشکل در آغاز خواب است.

به ندرت این حالت به صورت مزمن و طولانی در می آید که مداخله دارویی الزامی می شود. در جریان اضطراب های مزمن مثل اضطراب جدایی ، ترس از خواب دیدن و کابوس ، ترس از مردن و اتفاق ناگوار،افکار مزاحم وسواسی، شب ادراری، تنش های عضلانی مزمن نیز افراد دچار بی خوابی می شوند به طوری که هم در شروع خواب و هم در ادامه خواب دچار مشکل می شوند و بیدار شدن های مکرر باعث خستگی مفرط و خواب آلودگی در طول روز می شود.

ـ افسردگی یکی از معیارهای تشخیص افسردگی، بی خوابی است. در جریان افسردگی، شروع و ادامه خواب مشکل است
ـ پرکاری تیروئید ممکن است منجر به بی خوابی و کاهش خواب شود؛ معمولاً خواب کوتاه و منقطع می شود

درمان بی خوابی

اولین اقدام برای درمان بی خوابی ، ارزیابی دقیق مشکل بی خوابی است. گاهی افراد از بی خوابی شکایت می کنند اما پس از بررسی مشخص می شود که فرد با مشکل بی خوابی مواجه نیست این حالت بیشتر در سنین بالا و در سالخوردگی دیده می شود که بیشتر ناخودآگاه از بی خوابی گله مند هستند اما با واقعیت منطبق نیست و شرح حال دقیق می تواند در علت یابی بی خوابی کمک کند.

مثلاً در جریان افسردگی، الگوی کلی خواب به هم می ریزد و بی خوابی اتفاق می افتد. طبعا در چنین حالتی توجه بیشتر به درمان علت بی خوابی یعنی افسردگی معطوف می شود و پس از مدتی بی خوابی نیز مرتفع می گردد.

بنابراین مطابق با علت بی خوابی و تشخیصی که مطرح می شود، طرح درمانی تنظیم می شود. برای رفع و درمان بی خوابی به چند نکته باید توجه نمود:

ـ برنامه خواب و بیداری خانواده باید از نظم و هماهنگی برخوردار باشد.
ـ فقط در صورت خواب رفتن در رختخواب دراز کشیده ولی از رختخواب برای مطالعه و یا فکر کردن استفاده نشود.
ـ در صورت بروز بی خوابی، دوش آب گرم مفید است.
ـ از خوردن غذای سنگین و پرچرب در شب خودداری شود.
ـ اگر بی خوابی طولانی بشود بایستی به پزشک مراجعه شود و بر اساس تشخیص پزشک، داروی تجویزشده مصرف شود.
ـ از خوددرمانی بخصوص استفاده خودسرانه از داروهای خواب آور اجتناب به عمل آید.
ـ در موارد محدودی مثل آپنه خواب و چاقی مفرط که منجر به بی خوابی می شود، بر اساس تشخیص پزشک لازم است از روش های جراحی و غیر دارویی استفاده شود.

عواقب بی خوابی

مبتلایان به بی خوابی نوعا با خواب های شبانه کوتاهی روبرو هستند. این افراد معمولا در طول روز با خواب آلودگی و عدم تمرکز ذهنی و بعضا تند خویی و عصبانیت مواجه می شوند. نداشتن خواب کافی ،به زندگی شبانه روزی این قبیل افراد صدمه می زند.

توصیه هایی برای مقابله با اختلال خواب در سالمندان

- انجام ورزش روزانه و مفید مخصوصا پیاده روی
- کم کردن چرت زدن های روزانه
- خوابیدن سر ساعت معینی و بیدار شدن سر یک ساعت معین در صبح
- هنگامی به بستر بروید که واقعا احساس خواب می کنید
- اگر زمانی که به بستر رفتید، خوابتان نمی برد، از بستر خارج شده و خود را با کاری سرگرم کنید تا زمانی که احساس کنید خوابتان گرفته است
- از تماشای تلویزیون یا مطالعه در بستر پرهیز کنید
- برای شب غذای سبک میل کنید
- بعد از ساعت ۶بعد از ظهر مایعاتی مانند چای و نوشابه گاز دار کمتر مصرف کنید
- از مصرف چای و قهوه پس از شام خودداری کنید
- از خوابیدن در محیط های پر سر و صدا و در نور زیاد خودداری کنید