|
مهارت خودآگاهی درونی
هرکس خود را بشناسد خدای خود را نیز شناخته است.
اهداف
· شناخت مفهوم خود آگاهی
· آشنایی با چگونگی آگاهی از نقاط قوت و ضعف خود
· آشنایی با نحوۀشناسایی احساسات
· آشنایی با اهمیت نقش اطرافیان نزدیک در خود آگاهی
· آشنایی با مفهوم عزت نفس و اجزاء و عوامل آن و کاربرد آن
· آشنایی با آشنایی نسبی با مفهوم اعتماد به نفس و اجزاء و عوامل آن
آشنایی با مفهوم خودآگاهی
برای شروع می توان از افراد خواست در یک جمله خودشان را تعریف کنند. این کار به ایجاد انگیزه و درگیری ذهنی آنها برای وارد شدن به بحث کمک خواهد کرد. به این موضوع اشاره داشته باشید که ضعف و ناتوانی در شناخت احساسات و افکار خود می تواند مشکلات زیادی را برای افراد به وجود آورد.
تعریف خودآگاهی
به معنی توانایی و ظرفیت فرد در شناخت خویشتن، و شناسایی خواسته ها،نیازها و احساسات خویش و آگاهی از خصوصیات،نقاط ضعف و قدرت، توانایی ها و نا توانی ها است.
اجزای خودآگاهی عبارتند از:
- شناخت ویژگی ها و صفات خویش
- شناخت توانایی ها، استعدادها و پیشرفت هایمان
- شناخت افکار، ارزشها و باورهایمان
- شناخت احساس رضایت و نارضایتی ما از خودمان، زندگی خود
اهمیت و ضرورت مهارت خوداگاهی در زندگی
مهارت خود آگاهی به انسان ها کمک می کند تا:
1- بتوانند احساسات خود را شناسایی کنند، از آن ها آگاه شده و این احساسات را کنترل کنند.
2- بتوانند بر نقاط ضعف و قدرت خود آگاه شده و با تکیه بر نقاط قدرت، نقاط ضعف خود را کاهش دهند. آگاهی از نقاط ضعف باعث می شود که فرد با استفاده از این آگاهی بتواند تسلط بیشتری بر خود داشته باشد.
3- بتوانند از نیاز های خود آگاه شوند و از مسیر های سالم به رفع نیاز های خود بپردازند.
4- بتوانند اهداف واقع بینانه ای برای زندگی خود تعیین کنند. به این ترتیب از دنبال کردن اهداف بسیار ایده آل، تخیلی و کمال گرایانه دوری می گزینند.
5- مقدمه و پایه رشد و شکوفایی خود را فراهم آورند. تمام افراد شکوفا ابتدا خود را شناخته اند.
از طریق در اختیار قرار دادن سوالات زیر برای مراجعان می توان به آنها کمک کرد تا ارزیابی خود را از میزان آگاهی از خود انجام دهند و البته این منظور ما از خوداگاهی را برای افراد روشن تر می کند. برای جواب دادن به این سوالات می توان 10 دقیقه در نظر گرفت.
1- چه چیزی بیشتر می تواند شما را خوش حال کند؟
2- چه چیزی بیشتر می تواند شما را ناراحت کند؟
3- در کنترل کدام یک از احساسات خود با مشکل روبرو می شوید؟
4- چه اهداف و برنامه زندگی را دنبال می کنید؟
5- تفریحات و سرگرمی های شما کدام است؟
6- چه توانایی هایی دارید؟
7- نقطه ضعف های شما کدام است؟
8- مهم ترین نا کامی های شما کجاست؟
9- مهم ترین افتخار شما در زندگی چیست؟
10- مهم ترین عامل رضایت شما در زندگی چیست؟
11- مهم ترین عامل نارضایتی شما در زندگی چیست؟
12- مهم ترین مشکل شما چیست؟
13- مهم ترین ارزش های شما کدام است؟
14- مهم ترین مسئولیت های شما کدام است؟
15- به چه چیز هایی در زندگی خود عالقه دارید؟
16- مهم ترین آرزوی شما کدام است؟
17- چه استعداد هایی دارید؟
شناخت و برخورد صحیح با احساسات:
1- به احساسات خود در طول روز توجه کرده و آنها را زیر نظر بگیرید.
2- در صورتی که احساس ناراحتی دارید، در صورت امکان کار خود را کنار بگذارید و به بررسی احساس خود بپردازید. بعد از آن شما احتمالا با آرامش و انرژی بیشتری به کار باز خواهید گشت.
3- بررسی کنید که از چه زمانی این احساسات شروع شده اند.
4- بررسی کنید چه تفکر یا رفتاری باعث این احساسات شده است.
نوشتن و دنبال کردن این مراحل روی کاغذ به شناخت افکار و احساس ها کمک بسیار زیادی خواهد کرد
اهمیت نقش اطرافیان نزدیک در خود آگاهی
ممکن است آنچه که ما در مورد خودمان فکر می کنیم با آنچه که دیگران در مورد ما فکر می کنند، تفاوت داشته باشد. به عبارت دیگر، امکان این خطا وجود دارد که ما چشم خود را بر روی ویژگی های منفی خود ببندیم. ولی اگر بخواهیم خود آگاه تر شویم، الزم است نقاط ضعف خویش را ببینیم. گرچه تعمق طوالنی مدت به خویش می تواند بسیاری از ویژگیهای فردی ما را آشکار سازد ولی با نظر خواهی از اطرافیان نزدیک می توان به شکلی سریع تر، خود آگاه شد.
برای کمک به مراجع در این راستا می توان برگه هایی را در اختیار آنها قرار داد و از آنها خواست پنج نفر از اطرافیان نزدیک خود را در نظر گرفته و نظر آنان را در مورد ویژگی های خود حدس زده و برروی کاغذ به تفکیک بنویسند. سپس برجسته ترین ویژگی را هم در بعد منفی و هم در بعد مثبت یادداشت نمایند.
عزت نفس
یکی از اجزای خود آگاهی، عزت نفس است. منظور از عزت نفس، میزان ارزشی می باشد که فرد برای خود قائل است.به این ترتیب عزت نفس مربوط می شود به قضاوتی که درمورد ارزش خود داریم. چنانچه این قضاوت مثبت باشد، فرد دارای عزت نفس بالا و چنانچه منفی باشد، فرد دارای عزت نفس ضعیفی است. سوال اساسی آن است که ارزش یک انسان به چیست؟
با آنکه در مذاهب مختلف، فرهنگ و ادبیات جهان، بخصوص کشورمان، مطالب بسیار زیادی درمورد ارزش و ارزشمندی انسان مطرح شده ولی در این رابطه مردم به اشتباه عوامل زیر را مالک ارزشمندی انسان می دانند: - پول و ثروت - زیبایی و خوش اندامی - مدرک تحصیلی بالا - خوش لباسی - شهرت - موفقیت - اصل و نسب و... نکته مهم آن است که برخالف تصور عده ای، ارزش انسان به موارد باال نیست. اگرچه هیچیک از موارد مطرح شده، منفی و مضر نمی باشند. ولی ارزش یک انسان وابسته به امور موقتی یا از دست رفتنی و یا قابل تغییر نمی باشد، بلکه هر انسان به لحاظ انسان بودن ارزشمند است. ارزش انسان وابسته به هیچ چیز نیست. هر انسانی فقط به این دلیل که انسان است، دارای حرمت و شان و ارزش خاصی است.
کاربرد و اهمیت عزت نفس
1- عزت نفس قوی مانع از بیماری های روانی و از جمله افسردگی است.
2- عزت نفس قوی مانند یک سپر در مقابل آسیب های روانی- اجتماعی از فرد محافظت می کند
3- عزت نفس قوی سبب می شود که فرد چه از نظر جسمی و چه روانی از خود محافظت کند.
برای آن که بهتر رابطه ی عزت نفس و آسیب های روانی، اجتماعی را به مخاطبان معرفی کنید می توانید از مثال های زیر استفاده کنید:
- پروانه علیرغم اینکه یک خانم متاهل است و زندگی نسبتاً خوبی دارد، برای جلب توجه دیگران از پوشش و آرایش نامناسب و زننده ای استفاده می کند.
- علیرضا برای آن که نشان دهد فرد بزرگی است، جلوی دیگران سیگار می کشد.
- افسانه همیشه دختر کوشا و موفقی بوده است.بعد از ازدواج احساس می کند همسر دلخواهش را انتخاب نکرده است برای همین خود را یک شکست خورده می داند و افسرده شده است.
ویژگی های افرادی که عزت نفس بالا دارند چنین است:
1- مستقل عمل می کنند. البته این بدان معنی نیست که استبداد رای دارند، بلکه بر عکس نظر خواهی از دیگران را سر لوحه کار خود قرار داده و در نهایت تصمیم را خود اتخاذ می کنند.
2- سریع و با اطمینان عمل می کنند.
3- مسئولیت پذیر هستند و کار های خود را به گردن دیگران نمی اندازند.
4- به پیشرفت هایشان افتخار می کنند.
5- به چالش های جدید مشتاقانه رو می آورند.
6- دامنه وسیعی از هیجانات و احساسات را نشان می دهند.
7- نا کامی را به خوبی تحمل می کنند.
8- می توانند خود را محاکمه کنند و با شجاعت به نقایص و اشتباهات خود اقرار می کنند.
9- احساس می کنند که می توانند دیگران را تحت تاثیر قرار دهند. البته به خاطر شایستگی هایی که در خود سراغ دارند.
اعتماد به نفس
اعتماد به نفس از نتایج عزت نفس و برآیند آن به شمار می آید. اعتماد به نفس به معنی باور و قبول خود و توانایی های خود با در نظر گرفتن نقاط قوت و ضعف است. فردی که اعتماد به نفس خوبی دارد می تواند حتی نسبت به خود انتقاد کند، توانمندی ها و نا توانی های خود را بشناسد و برای رفع آن ها تالش کند.
اعتماد به نفس یعنی خود را باور داشتن، باور به توانایی و قابلیت خود در عمل کردن، اطمینان به توانایی خود در دنبال کردن فعالیت ها و ثابت قدم بودن، باور به توانایی خود در عبور از موانع، باور به توانایی خود برای درخواست راهنمایی از دیگران در مواقع لزوم، باور به توانایی خود در ایجاد ارتباط معنا دار و محبت آمیز با دیگر انسان ها، باور به توانایی خود در یافتن عشق، تفاهم، مهر و شفقت در هر موقعیتی به خصوص در مواقع دشوار و باالخره باور به وجود خود به عنوان اشرف مخلوقات که روح الهی در او دمیده شده است و او خلیفه و جانشین خدا در روی زمین می باشد.
به عبارت دیگر خود را باور کرده و توانمندی خود را به صورت واقع بینانه ارزیابی کرده و در هر شرایطی می تواند از این توانمندی ها به خوبی استفاده کند و هیچ گاه شکست ها موجب تغییر این باور ها نسبت به خودش نمی شود بلکه شکست ها را به خوبی تحلیل و سپس به عنوان سکوی پرش برای دستیابی به اهداف خود از آن استفاده می کند.
اثرات اعتماد به نفس:
1- ثبات شخصیت در قبال دشواری ها
2- موفقیت در جلب اعتماد دیگران به خویش
3- خالقیت و شکوفایی استعداد های بالقوه
4- انجام وظایف خود به نحو احسن
ویژگیهای افراد با اعتماد به نفس بالا:
1- چهره ای بشاش، مطمئن و امیدوار دارد.
2- خجول و منزوی و افسرده نیست.
3- عجول نیست.
4- به خدا و مقدرات الهی خوش بین است.
5- منظم و دقیق است.
6- خود و توانایی های خودش را دوست دارد و به آن ها مطمئن است.
7- بیشتر از خود توقع دارد تا دیگران.
تمرین
همه ما ممکن است دارای برخی خصوصیات منفی بوده و یا در بعضی کارها ضعیف باشیم. از مخاطبان بخواهید در جدول زیر پنج مورد از خصوصیات منفی یا کارهایی را که در آنها ضعیف هستند بنویسند و در ستون دوم بنویسند که چطور می توانند آنها را تغییر داده یا اصالح کنند و در ستون سوم بنویسند که اگر این نقاط ضعف را اصلاح کنند چه احساسی در مورد خود پیدا خواهند کرد
|
نقاط ضعف من
|
کارهایی که می توانم برای اصلاح آن انجام دهم
|
اگر آن را اصلاح کنم چه احساسی در مورد خودم پیدا خواهم کرد
|
|
1.
2.
3.
4.
5.
|
|
|
اکنون برای آگاهی از میزان عزت نفس خود، 10 چیز، فرد، مکان، و رویدادی را که موجب می شوند احساس خوبی نسبت به خودتان پیدا کنید و 10 چیز، فرد، مکان و رویدادی را که موجب می شوند احساس خوبی نسبت به خودتان نداشته باشید را شناسایی کنید. سپس در مورد اینکه این موارد به شیوه مثبت یا منفی فرد را تحت تاثیر قرار می دهند صحبت کنید.
|
استفاده از مطالب با ذکر منبع مجاز است.
