تمام فعاليت‌ها و تلاشهاي ما هنگام مطالعه به منظور رسيدن به بهره‌وري بيشتر و يادگيري بهتر است.

مطالعه زماني داراي بيشترين بازدهي است كه طبق اصول خاص و نظام هدفمند انجام گيرد. براي داشتن مطالعه هدفمند و ثمربخش مراحل زير هنگام مطالعه بايد درنظر گرفته شود.

بخش اول: بخش پيش مطالعه

هدف كسب آمادگي براي انجام مطالعه است. و باعث افزايش دقت و توجه و تمركز حواس مي‌شود و كل اين مرحله زماني بين 2 تا 6 دقيقه را شامل مي‌شود. اين بخش موارد زير را دربرمي‌گيرد.

1- بررسي اجمالي كتاب:تأملي كوتاه عناوين، سرفصلها، تصاوير، نمودارها و فهرست مطالب و مقدمه.

2- بررسي اجمالي هر فصل: دقت در عناوين سرفصلها، شاخه‌هاومباحث فرعي،خلاصه مطالب هرفصل و تيترها.

3- سؤال‌گذاري:مهمترين قسمت بخش پيش‌مطالعه است چون نحستين مرحله يادگيري را پرسش تشكيل مي‌دهد. برگرداندن تيترها و نكات برجسته به صورت سؤال و يا دقت در سؤالهاي آخر هر فصل بهترين راهنماي اين قسمت است.

بخش دوم: بخش حين مطالعه؛

به منظور انجام اين مرحله يادگيري وجود قلم و كاغذ ضروري است.

1- مطالعه و يادداشت برداري و حاشيه نويسي از مطالب مهم: خط كشيدن زير مطالب مهم مهمترين فعاليت‌هاي اين مرحله است.

2- يادگيري:ثبت ذهني و به‌خاطرسپاري و رفع اشكال.

بخش سوم: پس از مطالعه

بخش سوم شامل مراحل مرور است. مرور در چندين مرحله صورت مي‌گيرد و اهميت آن در افزايش زمان پايداري مطالب در حافظه است.

90% يادگيري طي مراحل قبل انجام مي‌شود و 10% باقيمانده مربوط به مرور است ولي اگر مراحل مرور به دقت انجام نگيرد. مطالب در ذهن پايدار نمي‌ماندو تمام زحمات ما ازبين مي‌رود.

بهترين مرور بايد طبق زمان‌بندي زير صورت گيرد.

مرور اول: يك روز بعد از يادگيري مطلب

مرور دوم: 10 روز بعد از يادگيري مطلب

مرور سوم: 1 ماه بعد از يادگيري مطلب

مرور چهارم: 4 ماه بعد از يادگيري مطلب

به اين ترتيب اطلاعات تا يكسال بعد در ذهن باقي مي‌ماند.

اگر قصد داريد مطالب را مدت طولاني‌تري در ذهن ثبت كنيد احتياج به مرورهاي ثانويه داريد.

شامل مرورهاي پنجم تا نهم كه مطالب را تا سالها در ذهن ثبت مي‌كند.

تأثير محيط در ايجاد تمركز درهنگام مطالعه

1- شنيدن موسيقي هنگام انجام كارهاي بدني براي ايجاد تمركز مفيد است ولي هنگام مطالعه پخش موسيقي باعث كاهش كيفيت مطالب خوانده شده و يا كاهش تمركز مي‌شود. اگر ميليد هنگام مطالعه موسيقي گوش كنيد بايد ويژگيهاي زيررا درنظر بگيريد.موسيقي بدون كلام باشد. يادآور خاطره يا احساس خاصي نباشد. ملايم باشد و داراي اوج و فرودهاي بسيار و جذابيت هاي ويژه نباشد. به‌طور كلي موسيقي مناسب است كه هنگام مطالعه موجب انحراف توجه و دقت از متن مورد مطالعه به موسيقي و ديگر مسايل جنبي نشود.

2- استفاده ازچراغ مطالعه به افزايش تمركز كمك مي‌كند.

3- محيط آرام به بهبود مطالعه كمك مي‌كند ولي سكوت كامل براي رفع تشويش و ايجاد تمركز نمي‌تواند عامل اصلي باشد. سعي كنيد درمورد سروصدا خود را بيمه كنيد چون هميشه نمي‌توان محيط بسيار امن براي مطالعه پيدا كرد.

براي تمرين مي‌توانيد ابتدا در محلهاي شلوغ به مطالعه و حل تمرين‌ها و متون ساده‌تر بپردازيد و ضمن انجام اين كار خود را عادت دهيد در هر محيطي بتوانيد مطالعه‌اي متناسب با محيط داشته باشيد.

4- خودتان را نسبت به محيط مطالعه شرطي كنيد يعني محلي را كه براي مطالعه انتخاب مي‌كنيد صرفاً براي مطالعه مورد استفاده قرار گيرد و در آن محل به كارهاي ديگر مثل ” گپ زدن، خوابيدن و .... ) نپردازيد تا به محض قرار گرفتن در محل مطالعه علاقه شما به مطالعه افزايش و تمركز شما بهبود يابد.

5- استفاده از مدادوبرجسته‌سازي‌ مطالب مهم يادداشت‌برداري يكي از راههاي‌افزايش تمركز است، چون در اينصورت شما از حافظه حركتي و بينايي خود با هم استفاده مي‌كنيد.

6- قبل از شروع مطالعه وسايل موردنياز خود شامل كتب و منابع، برگه، مداد و .... را آماده كنيد. آماده بودن مقدمات مطالعه موجب افزايش تمركز مي‌شود.

7- خستگي و كم‌خوابي باعث آسيب حافظه كوتاه‌مدت و كاهش نمركز مي‌شود اگر قصد داريد مدت معيني (زمان امتحانات) كمتر بخوابيد اين كار را بايد حداقل از يك ما قبل شروع كرده و به تدريج؛ هفته اي يك ربع؛ از ميزان خواب روزانه خود كم كنيد.

8- محيط مطالعه خود را با گلها و گياهان معطر تزيين كنيد.

9- مناسب ترين محل مطالعه اتاق و كتابخانه و استفاده از ميز مطالعه است. به هيچ عنوان از رختخواب براي محل مطالعه استفاده نكنيد و قبل از خستگي دست از مطالعه بكشيد.

10- تغذيه مناسب و سالم ورزش و پياده روي و داشتن سلامت جسمي ارتباط منستقيمي با ايجاد و افزايش تمركز دارد. سعي كنيد هنگام مطالعه سالم‏‏‏‏، تندرست و شاداب باشيد.

11- نور كم باعث عدم تمركز مي شود. سعي كنيد محيط مطالعه خود را به وسيله نور غير مستقيم (نور فلورسنت) روشن كنيد.