|
مقیاس خود پنداره کودکان پیرز –هریس Piers-Harissis children's self-concept scale
|
|
بلی
|
خیر
|
گاهی اوقات
|
|
1. همکلاسیهایم مرا مسخره می کنند.
|
|
|
|
|
2. من آدم شادی هستم.
|
|
|
|
|
3. دوست پیدا کردن برایم سخت است.
|
|
|
|
|
4. من اغلب غمگین هستم.
|
|
|
|
|
5. من زرنگ و باهوش هستم.
|
|
|
|
|
6. من آدم کمرویی هستم.
|
|
|
|
|
7. وقتی معلم مرا صدا می کند دستپاچه می شوم.
|
|
|
|
|
8. من از قیافه ام راضی نیستم.
|
|
|
|
|
9. وقتی بزرگ شدم شخص مهمی خواهم شد.
|
|
|
|
|
10.وقتی در مدرسه امتحان دارم نگران می شوم.
|
|
|
|
|
11.من مورد پسند دیگران نیستم.
|
|
|
|
|
12.من در مدرسه رفتار خوبی دارم.
|
|
|
|
|
13.وقتی اشتباهی پیش می آید اغلب تقصیر من است.
|
|
|
|
|
14.من برای خانواده ام زحمت درست می کنم.
|
|
|
|
|
15.من قوی هستم.
|
|
|
|
|
16.من عقاید و نظرات خوبی دارم.
|
|
|
|
|
17.من عضو مهمی در خانواده ام هستم.
|
|
|
|
|
18.من دوست دارم آن طور که می خواهم زندگی کنم.
|
|
|
|
|
19.من در ساختن کاردستی مهارت دارم.
|
|
|
|
|
20.من به آسانی از کار دست می کشم.
|
|
|
|
|
21.من تکالیف درسی ام را به خوبی انجام می دهم.
|
|
|
|
|
22.من معمولا کارهای بد زیادی را انجام می دهم.
|
|
|
|
|
23.من به خوبی می توانم نقاشی کنم.
|
|
|
|
|
24.من در نواختن موسیقی مهارت دارم.
|
|
|
|
|
25.من در منزل رفتارم بد است.
|
|
|
|
|
26.من در انجام دادن تکالیف درسی ام کند هستم.
|
|
|
|
|
27.من عضو مهمی در کلاس هستم.
|
|
|
|
|
28.من عصبی هستم.
|
|
|
|
|
29.من چشمهای زیبایی دارم.
|
|
|
|
|
30.من در جلوی کلاس به راحتی می توانم درس جواب دهم.
|
|
|
|
|
31.من در مدرسه خیالباف هستم.
|
|
|
|
|
32.من سربه سر برادر و خواهرم می گذارم.
|
|
|
|
|
33.دوستانم عقاید و نظرات مرا دوست دارند.
|
|
|
|
|
34.من اغلب دچار گرفتاری می شوم.
|
|
|
|
|
35.من در خانه به حرف دیگران گوش می کنم.
|
|
|
|
|
36.من خوشبخت هستم.
|
|
|
|
|
37.من خیلی نگران هستم.
|
|
|
|
|
38.والدینم انتظارات بیش از حد از من دارند.
|
|
|
|
|
39.من دوست دارم طوری که دلم می خواهد رفتار کنم.
|
|
|
|
|
40.احساس می کنم مرا در بازی راه نمی دهند.
|
|
|
|
|
41.من موهای قشنگی دارم.
|
|
|
|
|
42.من اغلب برای درس جواب دادن در مدرسه دستم را بالا می برم.
|
|
|
|
|
43.ای کاش با آنچه هستم تفاوت داشتم.
|
|
|
|
|
44.من شبها خوب می خوابم.
|
|
|
|
|
45.من از مدرسه بیزارم.
|
|
|
|
|
46.من دربازیها و ورزش به عنوان آخرین نفر انتخاب می شوم.
|
|
|
|
|
47.من زیاد مریض می شوم.
|
|
|
|
|
48.من اغلب با دیگران بد رفتاری می کنم.
|
|
|
|
|
49.همکلاسیهایم در مدرسه فکر می کنند من عقاید و نظرات خوبی دارم.
|
|
|
|
|
50.من غمگین هستم.
|
|
|
|
|
51.من دوستان زیادی دارم.
|
|
|
|
|
52.من شاد هستم.
|
|
|
|
|
53.من درباره خیلی چیزها بی اطلاع هستم.
|
|
|
|
|
54.من خوش تیپ هستم.
|
|
|
|
|
55.من نیرو و زور زیادی دارم.
|
|
|
|
|
56.من اغلب با دیگران دعوا می کنم.
|
|
|
|
|
57.من در میان پسرها محبوبیت دارم.
|
|
|
|
|
58.مردم سربه سر من می گذارند.
|
|
|
|
|
59.خانواده ام از من مایوس و ناامید هستند.
|
|
|
|
|
60.من چهره شاد و خندانی دارم.
|
|
|
|
|
61.وقتی سعی می کنم چیزی درست کنم خراب می شود.
|
|
|
|
|
62.در خانه اغلب سربه سر من می گذارند.
|
|
|
|
|
63.من دربازیها و ورزش سرگروه(کاپیتان) هستم.
|
|
|
|
|
64.من آدم دست و پا چلفتی ( بی دست و پا) هستم.
|
|
|
|
|
65.من به جای بازی کردن در بازیها و ورزش، تماشا می کنم.
|
|
|
|
|
66.من آنچه را که یاد می گیرم فراموش می کنم.
|
|
|
|
|
67.من به آسانی با دیگران کنار می آیم.
|
|
|
|
|
68.من به آسانی کنترلم را از دست می دهم.
|
|
|
|
|
69.من دربین جنس مخالف خودم محبوبیت دارم.
|
|
|
|
|
70.من خواننده خوبی هستم.
|
|
|
|
|
71.من دوست دارم به تنهایی کار کنم نه گروهی.
|
|
|
|
|
72.من برادر یا خواهرم را دوست دارم.
|
|
|
|
|
73.من قیافه خوبی دارم.
|
|
|
|
|
74.من اغلب می ترسم.
|
|
|
|
|
75.من همیشه اشیاء و وسایلم را می اندازم یا می شکنم.
|
|
|
|
|
76.دیگران می توانند به من اعتماد و اطمینان کنند.
|
|
|
|
|
77.من با دیگران فرق دارم.
|
|
|
|
|
78.من به چیزهای بدی فکر می کنم.
|
|
|
|
|
79.من به آسانی گریه می کنم.
|
|
|
|
|
80.من آدم خوبی هستم.
|
|
|
|
مباني نظري آزمون
از آن جايي كه پندار فرد از شخصيت خود، تا ندازه زيادي تصور او را در رابطه با محيطش تعيين مي كند و اين دو عامل، نوع رفتارهاي او را طرح ريزي مي نمايند، خودپنداره براي متخصصان بهداشت رواني، از اهميت خاصي برخوردار است. اگر تصور از خود ( خودپنداره ) مثبت و نسبتاً متعادل باشد، شخص داراي سلامت رواني است و اگر به عكس، خودپنداره شخص منفي و نامتعادل باشد، او از لحاظ رواني، ناسالم شناخته مي شود ( سيدمحمدي، 1378 ). كوپر اسميت طي تحقيقاتي شرايط اوليه اي را كه به خودپنداره مطلوب مي انجامد، مورد آزمون قرار داد. وي دريافت كه موارد زير مقدمتاً و به طور مستقيم با جريان رضايتمندي از خود، مرتبط است.
-
رابطه محبت آميز و صميمانه والدين با فرزندان.
-
روابط خوبِ فرزندان با والدين.
-
ارايه رهنمودهاي واضح و روشن براي رفتار فرزندان توسط والدين.
-
آزادي عمل در چهارچوب قوانين طرح شده از سوي والدين.
-
اِعمال تشويق از سوي والدين.
-
انتقال مهارت هاي اجتماعي به وسيله آموزش و مدل دهي ( بيابانگرد، 1372 ).
از نظر روان شناسان اجتماعي، از آن جملهكولي ( 1902 )، پاره اي از ملاك هايي كه فرد به ارزيابي خود مي پردازد عبارتند از :
درجه موفقيت شخصي در زندگي، پسخوراندهاي ( بازخوردهاي ) والدين، افراد ديگر، تجارب قبلي ( به ويژه تجارب دوران كودكي ). اين دسته از روان شناسان معتقدند كه خودپنداره يا شناختي كه فرد از خود دارد، در واقع حاصل ارزشيابي عيني نيست؛ بلكه حاصل ارزشيابي ديگران است. كولي به فرايند آگاه شدن نسبت به ماهيت خويش از طريق انعكاس رفتارها و ارزشيابي ديگران، عنوان خودآيينه اي داده است. وي سه عامل را در اين زمينه، مؤثر مي داند :
-
تصوير شخص از جلوه هايي كه او در نزد ديگران دارد.
-
تصوير شخص از قضاوت هايي كه ديگران درباره او مي كنند.
-
احساسات شخصي و فردي مثل، غرور نسبت به خويشتن ( خوشدل، 1378 ).
منظور از اختلال در مفهوم خود و يا نقصان در خودپنداره فرد، ناتواني وي در ادراك تصوير بدني، هويت شخصي و عزت نفس مي باشد. ابعاد تعيين كننده در اين اختلال به نقل از بِك و همكارانش ( 1988 ) عبارتند از :
-
بُعد جسماني
-
بُعد هيجاني
-
بُعد عقلاني
-
بُعد اجتماعي
-
بُعد مذهبي و معنوي
خودپنداره در ديدگاه هاي مختلف روان شناختي، تعاريف گوناگوني را شامل مي شود. در ديدگاه اجتماعي مطالعه در زمينه خودپنداره، قديمي است و به كارهاي كولي ( 1902 ) و ژرژ هربرت (1934 )، باز مي گردد. در اين ديدگاه،خود يك محصول اجتماعي است. به نظرميد، خودپنداره در هر فرد از خلال ديدگاه ديگري، شكل مي گيرد. يعني ما گرايش داريم خود را آن چنانكه ديگران مي بينند، ببينيم. به عبارت ديگر، به وجود آمدن مفهومخود، ريشه در نگرش ديگران دارد. اصطلاح خودآيينه اي كولي بيانگر اين است كهخود، بازيابي از نگرش ديگران در مورد خويشتن است ( جمالفر، 1375 ).
نظريه پردازان شناختي، خودپنداره را به عنوان ساختار شناختي توصيف مي كنند كه ميانجي دنياي درون و بيرون است، اطلاعات و حوادث را پردازشگري مي كند، مي اندوزد، سازمان مي دهد و بر مبناي اين سازمان دهي، با محركات و وقايع بعدي درگير مي شود. در ديدگاه شناختي –اجتماعي، به تجربيات اجتماعي فرد و همچنين به توان شناختي او در شكل گيري خودپنداره، توجه مي شود. در ديدگاه شناختي،خود مفهومي محوري است كه نقش ميانجي گر بين درون و بيرون فرد را بازي مي كند و عهده دار تنظيم رفتار است ( همان مأخذ ).
معرفي مقياس و كاربرد آن
مقياس خودپنداره پيرز –هاريس جهت سنجش ميزان خودپنداره كودكان و نوجوانان طرح ريزي شده است و در جهت نگرش و احساس فرد نسبت به خودش، خلاصه مي شود. به بيان ديگر، خودپنداره اي كه در اين مقياس سنجيده مي شود، به عنوان مجموعه نسبتاً ثابت نگرش فرد نسبت به خود، تعريف شده است. در اين مقياس، به جاي اين كه از رفتارهاي كودكان استنباط شود كه درباره خودشان چگونه احساس مي كنند، بر ادراك كودكان از خودشان به طور آگاهانه، تأكيد شده است. بنابراين، تعريف فوق با آن چه كهوايلي ( 1974 ) تحت عنوان نظريه پديدارشناسي خودپنداره ارايه داده است، هماهنگي دارد. در اين مقياس، خودپنداره مي تواند به جاي عزت نفس، به كار رود.
مقياس پيرز- هاريس شامل 80 سؤال است كه سؤالات پرسشنامه به صورت گزارش شخص درباره اين كه كودكان و نوجوانان درباره خودشان چه احساسي دارند، طرح ريزي شده است. اين مقياس را مي توان به صورت فردي يا گروهي جرا كرد. سؤالات اين مقياس هم در جهت مثبت و هم در جهت منفي و در بُعد خودسنجي، نمره گذاري شده است. نمره بالا در اين مقياس نشان دهنده خودسنجي مثبت و نمره پايين، نشان دهنده خودسنجي منفي است.
هر عبارت پرسشنامه به صورت دوبخشي ( بلي ) يا ( خير )، طرح ريزي شده است. مقياس پيرز –هاريس جهت كمك به تفسيرهاي كلينيكي، 6 دسته مقياس را شامل مي شود كه عبارتند از :
-
رفتار
-
وضعيت مدرسه و وضعيت شناختي و ذهني
-
اضطراب
-
جامعه پسندي ( محبوبيت )
-
شادي و رضايتمندي
تمام مقياس ها در جهت خودپنداره مثبت نمره گذاري مي شوند؛ به طوري كه نمره بالا در مقياس كل و هر كدام از خرده مقياس ها، نشان دهنده سطح بالاي خودپنداره است ( در خرده مقياس اضطراب در جهت عكس عمل شده است و نمره صفر، نشان دهنده اضطراب بالا مي باشد ).
در روش هاي نمره گذاري اين مقياس، او اندازه جديد نيز به نام شاخص سوداريِ پاسخ ها و شاخص ناهماهنگي پاسخ ها، قيد شده است. اين شاخص ها ممكن است در تعيين اعتبارپروتكل ( تفاهم نامه )، كودك مفيد باشند.شاخص سوداريِ پاسخ ها به ما نشان مي دهد كه كودك تا چه اندازه به طور مستقل، به سؤالات پاسخ داده است. اين شاخص همان تمايل به دادن پاسخ مثبت يا منفي است. در صورتي كه ( شاخص ناهماهنگي پاسخ ها )، هماهنگي بين پاسخ ها را اندازه مي گيرد.
اين مقياس يك ابزار تحقيقي باارزش است. اجرا و نمره گذاري آن آسان است و مي تواند به وسيله تكنسين هاي آموزش ديده يا توسط افراد غيرماهر؛ ولي با نظارت افراد متخصص، انجام گيرد. هر چند زمان اجرا در مورد كودكان تغيير مي كند؛ اما معمولاً اجرا و نمره گذاري با دست و تفسير آن، در كمتر از 30 دقيقه انجام مي گيرد. از اين مقياس براي تكميل قضاوت هاي باليني و تصميم گيري درباره كودك استفاده مي شود و هرگز نبايد به عنوان تنها روش در ارزيابي خودسنجي مورد استفاده قرار گيرد.
اين مقياس را مي توان توسط روان پزشكان در مورد بيماران يا در حوزه هاي حمايت از كودك، در كلاس هاي تربيتي ويژه، در مراكز نگهداري جوانان و غيره، مورد استفاده قرار داد. اين مقياس مي تواند در جداسازي افراد براي آموزش مخصوص و ساير موقعيت هاي كلاسي، مفيد واقع شود. از اين مقياس در كلينيك هاي روان درماني و مراكز مشاوره ( به عنوان راهنماي ارزشيابي از فرد ) استفاده مي شود و هدف از آن، ارايه يك نظر درباره كودك است. ممكن است نتايج اين مقياس مفيدتر از گزارش معلم يا والدين باشد. الگوي پاسخ هاي شخص مي تواند برخي از حوزه هاي تعارض را نشان دهد و يا اطلاعاتي را درباره مكانيسم هاي دفاعي فرد، در اختيار مشاور قرار دهد تا بر اساس اين اطلاعات، روش هاي مداخله درماني روشن شوند. بالاخره، از اين مقياس به عنوان وسيله اي جهت اندازه گيري كمّي خودپنداره كودكان، استفاده مي شود.
|
شماره مقياس
|
نام مقياس فرعي
|
|
1
|
رفتار
|
|
2
|
وضعيت عقلاني و تحصيلي
|
|
3
|
ظاهر جسماني و نگرش ها
|
|
4
|
اضطراب
|
|
5
|
شهرت
|
|
6
|
شادي و رضايت
|
رفتار
16 سؤال اين مقياس نشان مي دهد كه كودك اشكالات رفتاري را مي پذيرد يا انكار مي كند. محتواي سؤالات را از رفتارهاي خاص گرفته ( سؤال 56 : من اغلب با ديگران درگير مي شوم )، تا عبارات عمومي تر (كه مربوط به موقعيت هاي مشكل در خانه يا مدرسه مي باشد ). در بر مي گيرد. در اين مقياس نمره پايين نشانگر اين است كه كودك مشكلات رفتاري خود را تصديق كرده است. در اين مقياس تفسير نمره بالا مشكل است. نمره بالا ممكن است نشان دهنده فقدان مشكلات رفتاري باشد و يا كوششي براي انكار مشكلات باشد.
توانايي هاي ذهني و وضعيت مدرسه
اين مقياس شامل 17 سؤال است كه خودارزيابي كودك را از توانايي ها و تكاليف درسي كه شامل رضايتمندي عمومي از مدرسه است، نشان مي دهد. اين مقياس ممكن است در تعيين محدوديت هاي خاص و مشكلات يادگيري و ارايه راه حل هاي ممكن، مفيد باشد. در اين مقياس، نمره پايين مشكلات در تكاليف مدرسه اي را نشان مي دهد. ممكن است اين الگو در مورد كودكاني كه پيشرفت تحصيلي بالايي دارند، ارزيابي منفي دورني شده يا فقدان صَرف وقت براي انجام دادن بهتر تكاليف درسي را نشان مي دهد. ممكن است خودپنداره پايين در انجام دادن تكاليف تحصيلي به وسيله خودپنداره مثبت در ساير زمينه ها، جبران شود.
ظاهر و ويژگي فيزيكي
اين مقياس شامل 16 سؤال است كه نگرش كودك را درباره ويژگي هاي فيزيكي خود نشان مي دهد و ويژگي هايي مانند توانايي بيان عقايد و يا قدرت رهبري را شامل مي شود. در اين مقياس، نسبت تفاوت هاي جنسيتي حساس تر از بقيه مقياس هاست.
اضطراب
اين مقياس شامل 14 سؤال است كه آشفتگي عمومي و خُلق ناراحت را نشان مي دهد. هيجان هاي خاص شامل نگراني، دستپاچگي، كمرويي، غمگيني و ترس مي باشد. اين مقياس بيش از ساير مقياس ها شامل سؤالاتي است كه نياز به ارزيابي روان شناختي دارند.
محبوبيت و جامعه پسندي
اين مقياس شامل 12 سؤال است و براي ارزيابي خود از ( مردم پسند بودن در بين همكلاسي هاي كودك براي بازي و توانايي دوست يابي ) مي باشد. در اين مقياس نمره پايين نشان دهنده كمرويي، فقدان مهارت هاي بين فردي و يا صفت شخصيتي كه تمايل به گوشه گيري دارد، مي باشد.
شادي و رضايتمندي
اين مقياس شامل 10 سؤال است كه احساس عمومي شادي و راحت بودن با ديگران و رضايت عمومي از زندگي را نشان مي دهد. در اين مقياس نمره پايين، نارضايتي عمومي و احساس منفي درباره ارزش را نشان مي دهد. كودكاني كه در اين مقياس نمره خيلي پايين مي گيرند، ممكن است جهت كمك به مشكلات آن ها، مورد سؤال قرار گيرند. اين مقياس براي كودكان و نوجوانان سنين 8 تا 18 ساله مورد استفاده قرار مي گيرد و از آن جايي كه يك مقياس خودسنجي است، بنابراين اجراي آن براي كودكاني كه؛ در تكميل سؤالات ناتوان هستند، همكاري نمي كنند، متخاصم هستند، ارتباط برقرار نمي كنند، تمركز حواس ندارند، يا فكر سازمان يافته اي ندارند، با احتياط بررسي مي شود. به علاوه، توصيه مي شود در رابطه با كودكاني كه توانايي كلامي آنان پايين است، دوزبانه هستند و كودكان با آسيب جسماني يا عقب مانده ذهني خفيف، اين مقياس با دقت كامل شود.
اعتبار و روايي مقياس
اين مقياس خودپنداره در رابطه با يك نمونه تصادفي ( شامل 1060 نفر )، اجرا شده است. ميانگين سن اين نمونه، 5/14 سال بوده و از روش آزمون –باز آزمون و دو نيمه كردن نيز به عنوان شاخص محاسبه اعتبار، استفاده شده است. ضرايب اين محاسبه در جدول زير گزارش شده است ( شارما، 1984 ).
توصيف ضرايب اعتبار
|
نمونه
|
سن
|
جنس
|
تعداد
|
شاخص
|
ضريب
|
|
مدرسه راهنمايي
|
12 ساله
|
پسر
|
330
|
آزمون - بازآزمون
|
83/0
|
|
دبيرستان
|
14 ساله
|
دختر
|
380
|
آزمون - بازآزمون
|
88/0
|
|
متوسطه كلاس هاي بالا
|
15 ساله
|
پسر
|
470
|
دو نيمه كردن
|
74/0
|
|
متوسطه كلاس هاي بالا
|
15 ساله
|
دختر
|
590
|
دو نيمه كردن
|
79/0
|
ضرايب همبستگي گزارش شده در جدول فوق، در سطح 01/0 معتبر مي باشند و معناي اين سطح نيز حاكي از آن است كه اين مقياس از ضرايب اعتبار مطلوبي برخوردار مي باشد.
-
روايي صوري :روايي محتوايي مقياس خودپنداره با ( روش ترجمه –بازترجمه مجدد )، تعيين گرديد. در اين فرايند، نسخه اصلي مقياس كه به وسيله پيرز –هاريس تهيه شده است، ابتدا به زبان هندي ترجمه شد و سپس به پنج متخصص در زبان هندي ( مصحح و پرستار ) داده شد تا بر دقت زباني سؤالات افزوده گردد. نسخه هندي مقياس دوباره توسط پنج متخصص در زبان انگليسي، به زبان انگليسي ترجمه شد. هدف نهايي سازنده اصلي اين مقياس ( دكتر آلن وي پيرز ) كه در آن زمان ( 1975 ) استاد ميهمان در دانشكده روانشناسيِ دانشگاه هندي بنارس بوده است، اين گونه گزارش شده است كه مي خواسته روشن سازد آيا انديشه ها و معاني ذاتي و دروني سؤالات، مشابه يا متفاوت هستند. در اين بررسي ها مشخص گرديد كه تمام سؤالات كاملاً همان انديشه هايي را بازنمايي مي كنند كه در مقياس اصلي منعكس است و اين ابزار از روايي صوري و محتوايي در سطح بالايي برخوردار مي باشد.
-
روايي همزمان :براي اطمينان از روايي همزمان مقياس خودپنداره همبستگي، نمرات هر مقياس فرعي با هم نيز، به دست آمد. اين مقادير، در جدول زير عرضه گرديده و نشان مي دهد كه تمام همبستگي ها در سطح 01/0 نيز، معنادار هستند. از ماتريس آشكار است كه همبستگي دروني از 397/0 تا 621/0 و از لحاظ آماري، وراي سطح 01/0 است. به نظر مي رسد كه مقياس هاي فرعي رفتار، وضعيت عقلاني و تحصيلي، با بيشتر اندازه هاي ديگرِ خودپنداره، همبستگي بالاتري دارند.
ماتريس همبستگي بين عناصر گوناگون خودپنداره ( تعداد = 239 )
|
ابعاد خودپنداره
|
|
|
الف
|
ب
|
پ
|
ت
|
ث
|
ج
|
|
الف
|
_
|
504/0
|
423/0
|
اقدام کننده: شیما خمسه ای |
|
تعداد مشاهده: 929 |
|
|
استفاده از مطالب با ذکر منبع مجاز است.
