اصول يادگيري تكلم

1-   آمادگي بدني

2-   آمادگي ذهني

3-   سرمشق يا الگوي خوب براي تقليد

4-   فرصت‌هاي تمرين

5-   انگيزش

عوامل موثر در رشد گويايی :

1- تندرستي

2- هوش

3- وضع اجتماعي

4- جنس

5- تحريك

6- روش‌هاي تربيتي والدين

7- شخصيت كودك

اختلالات گويايي

به طور كلي اختلالات گويايي را مي‌توان در در طبقات زير تقسيم‌بندي كرد:

1- اشتباهات

  2- نقص‌ها ( له كردن كلمات –لكنت زبان )

3- تأخير در تكلم

4- لالي ( عدم قدرت تكلم)

5- كلام درنگيده

1- اشتباهات: اشتباه در تكلم در خردسالي متداول و طبيعي است و معمولا" تا 6 الي 7 سالگي بر طرف مي‌شود. اشتباهات گويايي نتيجه‌ی خطا در يادگيري و سهل‌انگاري بزرگسالان در تصحيح آن است.

2- نقص‌هاي گويايي: نقص‌هاي گويايي اثرات جدي تري بر زندگي اجتماعي فرد دارد.

الف ) له كردن كلمات: عدم بيان درست كلمات به علت حركت ندادن لب و زبان و يا آرواره به وجود مي آيد عدم تكامل عضلات زبان يا علت عاطفي و يا سرعت و شتاب در بيان كلمات اين مشكل به وجود مي آيد.

 لكنت زبان

اختلالي است كه به طور موقت يا دائمي و به طور غير ارادي با تكرا و ترديد در ادا و تلفظ كلمات به وجود مي آيد. لكنت زبان در همه سنين ديده مي‌شود ولي معمولا" در :

1. 5/3تا 4 سالگي به علت رشد سريع فرهنگ لغات.

2. سنين ورود به مدرسه به علت اظطراب و ترس از محيط مدرسه و اشخاص جديد و جدا شدن از مادر

3. سنين بلوغ به علت تغييرات هورموني –بيولوژيك و رواني بيشتر ديده مي‌شود.

شايع‌ترين دوره 3تا 7 سالگي بوده و در پسرها شيوع بيشتري دارد. تحقيقات نشان داده است كه در پسران 3تا 4 سالگي برابر دختران لكنت زبان شيوع دارد.

علل لكنت زبان: به طوركلي در علل لكنت زبان مي‌توان به دو علت زير اشاره كرد: ارثي و محيطي

تعريف :

بهروز ميلاني فر (1370- 315) لكنت زبان را اين‌گونه تعريف مي‌كند:

« اختلالي است كه به طور موقت يا دائمي و به طور غير ارادي با تكرار و ترديد در ادا و تافظ كلمات و سيلاب‌ها به وجود مي آيد بدون اين‌كه اختلال عضوي يا فلجي در كار باشد. »

غلامعلي افروز(1370-56) نيز در تعريف لكنت زبان مي‌نويسد: « لكنت زبان اختلالي است كه به طور غير طبيعي حروف و كلماتي تكرار مي‌شود و فرد مبتلا به اين اختلال فاقد رواني و سلاست در گفتار است. »

تعربف ديگر لكنت زبان عبارت است: « لكنت زبان يك نوع اختلال در ريتم تكلم است كه غير ارادي بوده و به صورت تكرار و طو لاني شدن تكلم تظاهر مي‌كند» ، « گسيختگي در رواني بيان كلامي كه از طريق تكرارها و كشش‌هاي غير ارادي چه قابل شنيدن و چه ساكت، در بيان جمله كوتاه گفتاري خصوصاً" صداها و هجاها و كلمات تك هجايي مشخص مي‌شود.  اين گسيختگي‌ها معمولا" به صورت مكرر رخ مي‌دهد كه به سهولت قابل كنترل نيستند. »

علائم لكنت زبان

1- علائم اوليه:

علائم اوليه يا اصلي كه در گفتار شخص بروز مي‌كند كه شامل موارد زير است:

الف) تكرار:فرد اغلب تمايل به تكرار قطعه سازي گفتار درحد غير عادي دارد. عناصر تكرارشده ممكن است صدا –هجا- كلمه يا عبارت باشد.

ب) كشش: يكي از علائم شايع لكنت زبان است كه در آن صدا يا هجا به طور غير عادي كشيده شود. بجز صداي انفجاري مانند پ- ك كه قابل كشيدن نيست.

ج) قفل شدگي: يكي از خصوصيات لكنت زبان است كه در صداها ي انفجاري ديده مي‌شود مرحله‌ی انسدادي اين صداها طولاني‌تر از حد معمول است.

د) مكث: وقفه كامل در گفتار است. يعني مكث در زماني كه لازم نيست، عموماً اين مكث قبل از شروع گفته، پيش مي آيد.

2- علائم ثانويه يا همراه:

معمولا" علائم فيزيكي هستند كه درحين گفتار لكنت فردرا همراهي مي كنند. اين علائم بسيار متنوعند. از جمله اين علائم مي توان نيكهاي صورت تنش در ناحيه گردن را نام برد.

 « انواع لكنت زبان »

1- لكنت زبان بصورت انقباضي (tonic)             2- لكنت زبان بصورت تشنجي (clonic)

1- لكنت زبان بصورت انقباضي ( تونيك ): يا توقف در تلفظ، به علت انقباض عضلات دهان، حلق، حنجره و تارهاي صوتي ايجاد مي‌شود.  دراين صورت بيمار بر روي يك كلمه فشار مي آورد و اغلب نيز به علت فشار، كلمه يكباره بيان مي‌شود.

2- لكنت زبان تشنجي ( كلونيك):يا تكراري در بيان كلمه، كودك يك سيلاب از كلمه اي را ( معمولا" اولين سيلاب) با سرعت و تشنج و مرتبا" تكرار مي‌كند مثل: پ پ پ پ پ پدر

 « ميزان ابتلا و شيوع لكنت زبان »

« نسبت ابتلا مرد نسبت به زن 2 تا 4 برابر بيشتر است. شيوع كنت زبان بين 5 تا 10 درصد كودكان است ،80 درصد از همه كودكاني كه به نحوي مبتلا به لكنت زبان بوده اند بتدريج مانند افراد ديگر بطور طبيعي صحبت مي كنند

پريرخ دادستان (1371 -321) در اين خصوص مي نويسد: « بايد متذكر شد كه همه كودكاني كه نخستين نشانه هاي لكنت زبان در آنها متجلي مي گردند، همواره لكنتي باقي نمي مانند. متخصصان بر اين نكته تأكيد دارند كه از هر پنچ كودكي كه علائم لكنت در آنها مشاهده مي‌شود چهار نفر آنها به يك گفتار بهنجار دست مي يابند بدون آنكه مجددا" اختلال بروز كند.

لكنت زبان درهمه سنين مشاهده مي‌شود ولي معمولا" در 5/3 تا 4 سالگي به علت رشد سريع فرهنگ لغات، در سنين ورود به مدرسه به علت اظطراب و ترس از محيط مدرسه و اشخاص جديد و جدا شدن از مادر، بالاخره در سنين بلوغ به علت تغييرات سريع هورموني –بيولوژيكي و رواني بيشتر ديده مي‌شود. عقيده بر اين است كه شايع ترين دوره ابتلا ء به لكنت زبان بين 3 تا 7 سالگي است.

« علل لكنت زبان »

علل ارثي، فردي و فشارهاي محيطي ( اختلافات خانوادگي –داشتن پدر و مادر و وسواسي و كمال جو –سرزنش بيش از حد كودك- تولد فرزند جديد، تغيير چپ دستي به راست دستي) و مواردي ديگر كه باعث ايجاد تنش و اظطراب در فرد مي‌گردد.

ا- سخت‌گيري والدين در مورد درست صحبت كردن: بسياري از متخصصان يكي از علل لكنت زبان را سخت‌گيري والدين در مورد درست صحبت كردن مي‌داند و عقيده دارند در قبايلي كه كودك از لحاظ پيشرفت كلامي تحت فشار نيست لكنت زبان ديده نمي‌شود. چنانچه پدر و مادر بيش از اندازه نگران تكلم فرزند خود نباشند احتمالا" اشكالات تكلمي از بين مي‌رود.  

 اطرافيان كودك و به خصوص والدين، بر اساس جاه‌طلبي‌هاي مفرط خود درباره‌ی گفتار كودك، مي‌تواند در ايجاد پاره‌اي از انواع لكنت زبان مشاركت داشته باشند.

2- نوروز اضطراب: بعضي از متخصصان نوروز اضطراب را مهم‌ترين علت لكنت زبان مي‌دانند.

پاولوف عقيده دارد كه بيماران مبتلا به لكنت زبان بدون شك به اختلال عصبي رواني مخصوصا" به نوروز مبتلا هستند.

برخی مؤلفان، لكنت زبان را به منزله‌ی يك روان آزردگي ( نوروز) با شكلي از واپس روي روان‌شناختي تلقي مي‌كنند. چون هر كس مي‌تواند يك يا چند نشانه‌ي واپس روي را در وهله‌اي از زندگي خود نشان دهد، پس شگفت‌آورنيست كه اين پديده را در سراسر جهان و در خلال قرن‌ها، مشاهده كرده باشند. گروهي از روان‌تحليل‌گران لكنت زبان را بين هيستري تبديلي و روان آزردگي وسواس و گروهي ديگر آن را در چارچوب يك سازمان‌يافتگي پاريزيائي كه فرد الكن بر اساس دفاع‌هاي وسواسي و دفاع ها ي هيستريكي بنا مي‌كند، قرار مي‌دهند.

3- نظريه‌ی رفتاري: از ديدگاه رفتاري، لكنت زبان به عنوان رفتار آموخته شده نگريسته مي‌شود.  لكنت زبان واكنش پيچيده‌اي است مشتمل بر پاسخ‌هاي شناختي، عاطفي، حركتي –رفتاري آموخته شده كه به صورت كوشش براي اجتناب از موقعيت‌ها يا اصلاح ناشايستگي‌هاي ادراك شده توسط فرد مبتلا به كار گرفته مي‌شود.  دومين تبيين رفتاري لكنت زبان عبارت است از نارسائي از رشد الگوهاي تكلمي اوليه. بدين ترتيب اين واكنش چيزي جز يك عادات منفي نيست.

4- تغيير چپ برتري:  مركز تكلم غالب مردم در لوپ تامپورال چپ مغز قرار داردو اين افراد راست دست هستند و چپ دست‌ها مركز تكلم شان در نيمكره راست مغراست بنا براين فشار و تأكيد و حتي تنبيه به وسيله‌ی والدين و آموزگار باعث انتقال مركز تكلمي از نيمكره‌ی راست به نيمكره‌ی چپ شده و در اين صورت اختلالي تكلمي را باعث مي‌شود.

5- عوامل ارثي:  بعضي ارث را در لكنت زبان دخيل مي‌دانند و عقيده دارند لكنت زبان از 6 تا 10 برابر در خانواده‌هاي مبتلا بيشتر ديده مي‌شود.