یکی از سرنوشت‌ساز‌ترین اتفاقات زندگی یک انسان که می‌تواند آینده او را در مسیر سعادت و خوشبختی و یا در منجلاب شقاوت و بدبختی رقم بزند مسأله‌ی ازدواج است‌.

ازدواج خوب و سازنده می‌تواند انسانی را با نشاط و با آرامش جلوه دهد که خود این آرامش نیز ثروت بزرگی است و می‌تواند فرد را در دنیا و عقبی خوشبخت کند و سعادتش را تضمین نماید. بالعکس، یک ازدواج نا‌مطلوب می‌تواند انسان فرهیخته و ثروتمند را به پایین‌ترین مرتبه انسانیت بکشاند. پس باید در این امر خطیر بسیار دقت کرد و از تمام ابزارهای موجود برای یک ازدواج سالم و سازنده استفاده کرد‌.

لزوم شناخت طرفین

طبیعتاً در خواستگاری به شکل سنتی که یک پسر بدون شناخت قبلی به خواستگاری دختری می‌رود و اگر شناختی هم باشد مبتنی بر وضعیت خانوادگی و اجتماعی فرد است‌، باید کوشید تا طرفین شناخت جامع و کافی بدست آورند‌. حتی در ازدواج‌هایی به سبک نوین که ارتباط قبلی دختر و پسر در طرفین توهم شناخت ایجاد می‌کند و گمان می‌کنند یکدیگر را به‌خوبی می‌شناسند نیز شناخت کافی که بتوان بدان اعتماد کرد، ایجاد نمی‌شود.

آمارهای طلاق حاکی از آن است که حتی این سبک خواستگاری و ازدواج نتوانسته افراد را به یک شناخت مطلوب برساند‌، بلکه غالبا به دو بُعد شناخت اکتفا می‌شود یکی بُعد زیبایی فرد و دوم رفتارهای اجتماعی و هیجانی و احیاناً عاطفی وی، حال آن‌که بعد از ازدواج این‌گونه رفتارهای هیجانی فروکش می‌کند و فرد چهره دیگری از خود نمایان می‌سازد‌. در هر صورت و در هر دو شیوه خواستگاری و ازدواج اگر طرفین به یک شناخت مطمئن و کافی برسند می‌توانند با آرامش بیش‌تری زندگی خود را آغاز کنند‌. یکی از ابزارهای رسیدن به این شناخت که بسیار مهم است مسئله تحقیق و مشورت است.

برای کسب اطلاعات بیشتر، می‌توان از شناخت و ارتباطی که دیگران در طول سالیان متمادی از خانواده مورد‌نظر بدست آورده‌اند استفاده کرد‌. اگر بخواهیم خودمان را از مشورت دیگران بی‌نیاز بدانیم و توجهی به آن نکنیم قطعاً آسیب‌های فراوانی به خود و آینده‌ی ما خواهد خورد‌.

امیرالومنین علیه‌السلام در این‌باره می‌فرماید: «قد خاطَرَ بنفسه من استغنی برأیه؛ هرکس خود را از رأی و نظر دیگران بی‌نیاز بداند خودش را به‌خطر انداخته است.» (من لایحضره الفقیه ج 4 ح 5834)

پس اصل مشورت، یک اصل اجتناب‌ناپذیر است ولی اینکه باید با چه کسی مشورت کرد ؟ سوالی است که باید مورد توجه قرار گیرد و بدانیم آیا هرکسی می‌تواند در زمینه ازدواج مورد مشورت قرار گیرد؟

ویژگی افراد مشورت‌دهنده

امر ازدواج باید مبتنی بر واقعیات طرفین باشد. لذا فردی می‌تواند مورد مشورت قرار گیرد که در گام اول با زندگی شخصی آن‌ها آشنا بوده و فقط به رفتار اجتماعی آن‌ها بسنده نکند و علم و آگاهی از وضعیت فرد داشته باشد‌.

فرد مورد مشورت نباید اهل کتمان باشد و باید تمام واقعیت را بیان کند. در دین مبین اسلام یکی از سخیف‌ترین و پست‌ترین گناهان غیبت است. در این‌باره در روایات متعددی می‌خوانیم کسی که غیبت می‌کند اگر فرد غیبت‌شونده را راضی کند آخرین کسی است که به بهشت می‌رود و اگر راضی نکرده باشد اولین فردی است که به جهنم می‌رود‌، روایات فروانی در مذمت گناه غیبت وجود دارد‌. ولی یکی از مواردی که از این گناه بزرگ استثناء شده است و می‌توان بدی‌های فرد را بیان کرد در مسئله ازدواج است‌.

یعنی وقتی از ما خواسته می‌شود در مورد فرد خواستگار حقایق را بگوییم نباید چیزی را کتمان کنیم بلکه باید هر آنچه در مورد فرد می‌دانیم، مطرح کنیم‌. بعضی افراد به گمان آن که گفتن حقایق باعث می‌شود دو جوان به هم نرسند‌، ضعف یا بد‌اخلاقی‌هایی که از فرد سراغ دارند، مطرح نمی‌کنند‌. این نوعی خیانت به دو جوان است. دختر و پسر باید حقایق یکدیگر را بدانند و نسبت به آن تصمیم بگیرند که آیا می‌توانند با ضعف یکدیگر کنار بیایند یا خیر؟

فرد مورد مشورت باید انسانی دور‌اندیش باشد. یعنی بتواند بر اساس شناختی که دارد آینده‌نگری کند و با توجه به روحیات طرفین، عاقبت این ازدواج را مورد بررسی قرار دهد.امیرالمومنین علیه‌السلام می‌فرماید: «خیر مَن شاوَرَت ذووالنُهی والعلم و اولوالتجارب و الحزم؛ بهترین کسی که می‌توان با او مشورت کرد کسی است که صاحب عقل و علم و تجربه و دوراندیشی باشد.» (غررالحکم ح 4990)

به این دو گروه مراجعه کنید؛

یکی گروه اقوام و دوستان و در بین اقوام، اقوام سببی (مانند داماد‌ها و عروس‌ها) اولویت دارند. چون آن‌ها هم شناخت کافی نسبت به آن خانواده و آن فرد دارند و هم غالباً اهل دلسوزی‌های بی‌مورد نیستند و اگر ضعف جزئی در آن خانواده باشد، بیان می‌کنند. دوستان هم می‌توانند در این زمینه کمک به سزایی به ما کنند. از آن‌جا که انسان در انتخاب دوست صمیمی کاملاً آزاد است و هیچ جبری در کار نیست، معمولا فردی را به‌عنوان دوست صمیمی انتخاب می‌کند که با افکار و اندیشه‌هایش سازگار باشد. بنابراین دوست هر فرد، آینه تمام‌نمای اوست.

اما گروه دوم مشاوران متخصص و متعهد‌ی هستند که می‌توانند با توجه به تخصصی که دارند روحیات طرفین را کشف و نسبت به آینده این ازدواج دوراندیشی کنند.این مشاوره قبل از ازدواج تا حدود زیادی می‌تواند زوجین را از اتفاقات نا‌گوار زندگی باز دارد. البته مشاوره زمانی می‌تواند کمک کند که طرفین دلبسته یکدیگر نشده باشند تا بتوانند با وجود ضعف‌هایی که مشاور مطرح می‌کند، تصمیم بگیرند‌. بعضی افراد یک روز قبل از عقد به مشاور مراجعه می‌کنند که این خطاست. یعنی فقط برای تأیید گرفتن نزد مشاور آمده‌اند‌.بنابراین امر تحقیق و مشورت یکی از ابزار‌های مهم برای شناخت طرفین است که نباید از آن غفلت کرد‌.