چگونه گوش بدهید تا بچه‌‌ها با شما حرف بزنند

بعضی موارد بچه‌‌ها در مقابل والدین پرده‌‌ها را پایین می‌کشند و نمی‌گذارند آنچه در دل‌شان می‌گذرد آشکار شود. اما چرا این‌گونه می‌شود؟ چون والدین فاقد زبان پذیرش هستند.

وقتی شخص بتواند پیام قلبی طرف مقابل را احساس کند و با آن ارتباط برقرار کند دارای ظرفیتی است که می‌تواند به دیگران کمک کند. این عاملی است که شخص در این ارتباط رشد می‌کند، وسعت می‌یابد، راه‌حل می‌دهد و به سمت سلامت روانی پیش می‌رود.

والدین از زبان عدم پذیرش استفاده می‌کنند چون فکر می‌کنند اگر بچه دریابد که والدین قبولش دارند همان‌طور که هست می‌ماند و بهترین راه به بهتر شدن بچه در آینده این است که به او گفته شود چه چیز‌هایی را حالا در او نمی‌پذیرند.

 کودکی می‌گفت: اگر به بچه‌ای می‌گفت بد است، بد می‌شود، بچه‌‌ها اغلب آن چیزی می‌شوند که والدین‌شان می‌گویند، هستند.

- والدین باید بیاموزند مانند مشاوران، چطور از طریق کلمات‌شان احساس درونی پذیرش را به کودکان خود انتقال می‌دهند و بعد متوجه نتایج تکان‌دهند‌ه‌ای می‌شوند.

 پذیرش باید نشان داده شود: این‌که والدین احساس پذیرش نسبت به بچه دارند یک چیز است و نشان دادن آن، چیز دیگری است که باید پدر و مادر بیاموزند چگونه حس پذیرش را به کودکان خود نشان دهند.

رساندن پیام پذیرش بدون استفاده از کلام:

عدم مداخله به نشانه‌ی پذیرش: والدین می‌توانند با عدم مداخله‌ی خود در کار کودک پذیرش خود را به او برسانند. وارد شدن والدین در اتاق کودک، در بازی او و کنترل کردن او باعث می‌شود بچه پیام عدم پذیرش والدین را به طور غیرکلامی‌دریافت کند.

پذیرش: «کاری که من می‌کنم اشکال ندارد.»

سکوت به نشانه‌ی پذیرش:

پیام نفرستادن و گوش دادن، این پیام را می‌رساند: من تو را می‌پذیرم.

اشتبا‌هات رایج در کاربرد گوش دادن فعال:

بعضی از اشتبا‌هات والدین در ارتباط با فرزندان عبارتند از:

زور گفتن به بچه‌‌ها به نام «راهنمایی کردن»

بعضی از والدین در شروع گوش کردن فعال با شکست مواجه می‌شوند، چون نیت آن‌ها غلط است. آن‌ها می‌خواهند از طریق این روش بچه‌‌ها را وادار سازند آن‌طور که آن‌ها فکر می‌کنند صحیح است، رفتار یا فکر کنند.

آیا والدین نباید کودکان خود را راهنمایی کنند؟ راهنمایی والدین یکی از مورد قبول‌ترین وظایف والدینی است که بیش از هر چیز دیگر مورد سوء استفاده قرار گرفته است. رهبری به معنای هدایت در جهت معین است. وقتی والدین می‌خواهند بچه را در جهت مخصوصی هدایت کنند، آن‌ها مقاومت می‌کنند و بچه می‌ترسد استقلالش مورد تهدید قرار گیرد.

بعضی والدین گوش دادن فعال را یک روش رهبری‌کننده در جهت دادن به کودکان می‌دانند و با چنین تصوری، پیام‌های غیرمستقیم از قبیل تعصب‌ها، عقاید، فشار‌های پنهان والدینی می‌فرستند.

باز کردن در و بعد کوبیدن محکم در:

بعضی والدین برای ایجاد ارتباط با فرزندان‌شان شروع به کاربرد گوش دادن فعال می‌کنند و در را به روی او می‌گشایند و بعد همان را محکم به هم می‌کوبند و گوش دادن را آن‌قدر ادامه نمی‌دهند که تمام حرف بچه را بشنوند.

والدین ابتدا حرف او را فعالانه گوش می‌دهند و سپس با قضاوت و ارزشیابی کردن، نصیحت کردن سبب شکست گوش دادن فعال می‌شوند. این والدین درمی‌یابند که فرزندان‌شان مشکوک شده و دریافته‌اند که پدر و مادر فقط می‌خواهند آن‌ها سر درد دل‌شان باز کنند تا بعد به‌وسیله‌ی همان چیز‌هایی که شنید‌ه‌اند آن‌ها را ارزشیابی یا تحقیر کنند.

والدین طوط صفت:

بعضی والدین تن‌های کلمات کودکان‌شان و رمز مخصوصی را تکرار می‌کنند و نمی‌دانند که کلمات کودک تن‌ها و سیل‌هایی برای رساندن احساسات است، رمز خود پیام نیست و باید توسط والدین کشف شود.

فرزندی به پدرش می‌گوید: تو یک سوسک کثیف هستی.

پدر: جداً تو فکر می‌کنی من یک سوسک کثیف هستم؟ !طوطی صفت.

پدر: تو جداً از دست من عصبانی هستی !گوش دادن فعال

واضح است که کودک تفاوت سوسک و پدرش را می‌داند؛ بنابراین رمز او راهی منحصر به فرد است که عصبانیت خود را با آن بازگو کند.

گوش دادن بدون دل دادن:

بعضی والدین به حرف بچه‌‌ها گوش می‌دهند بدون این‌که عمق احساس او را درک کنند و گرمی ‌و ملاطفت که باید همراه با سخن بیان پاسخ‌های‌شان باشد به کار نمی‌بندند.

بعضی والدین از درک احساسات ناراحت می‌شوند (چه خود‌شان و چه فرزند‌شان).

چرا والدین باید گوش دادن فعال را بیاموزند؟

- راه را برای تصفیه‌ی روانی باز می‌کند. (به بچه کمک می‌کند بفهمند دقیقاً چه احساسی دارند).

- به بچه‌‌ها کمک می‌کند کمتر از احساسات منفی خود بترسند (وقتی والدین احساسات کودک را می‌پذیرند، به او نیز کمک می‌کنند که بپذیرند «احساسات دوست انسان هستند».

-  گوش دادن فعال رابطه‌ی گرم و صمیمی ‌را بین والدین و فرزندان توسعه می‌بخشد.

- بچه‌‌ها با گوش کردن فعال عشق، احترام و قدرشناسی را می‌آموزند.

- حل مشکلات را برای کودک آسان می‌کند. تسهیل گفتن در جست‌وجوی راه حل کمک می‌کند.

شرایط گوش دادن فعال:

- شما باید بخواهید آنچه کودک برای گفتن دارد را بشنوید. باید برای این کار زمان کافی را داشته باشید.

- باید بخواهید او را در حل مشکل بخصوص او کمک کنید.

- احساسات او را بپذیرید؛ هر چه می‌خواهد باشد یا هر انداز‌ه‌ای که با احساس شما ناهمخوان باشد.

- احساسات موقتی هستند نه دائمی، تنفر جای عشق را می‌گیرد.

- فرزند را به عنوان شخص جدا از خودمان که به ما وابسته نیست بدانیم.

خطر گوش دادن فعال:

- فرد دریافت‌کننده موقتاً چهارچوب خود را کنار می‌گذارد تا پیام کودک را متوجه شود.

- خطر این‌که عقاید و حالات خودتان را تغییر دهید. باز بودن در برابر تجربه‌ی دیگری امکان دوباره بازبینی تجربیات خودتان را به وجود می‌آورد. شخص انعطاف‌ناپذیر نمی‌تواند خود را در اختیار عقاید و نظریاتی بگذارد که با خودش تفاوت دارد. کودکانی که والدین منعطف دارند وقتی آنان را خوا‌هان تغییر می‌دهند، به طور مثبت پاسخ می‌دهند.

به عمل آوردن شیوه‌ی گوش دادن فعال:

بیشتر والدین می‌توانند گوش دادن فعال را بیاموزند که از این روش کی و چگونه باید استفاده کنند به شرط این‌که قدم اول را بردارند و شروع به عمل کنند.

چه وقت مشکل متعلق به بچه است؟

بهترین زمان کاربرد گوش دادن فعال زمانی است که کودک گرفتار مشکل است، مادر می‌فهمند که می‌شود فرزندش احساساتش را می‌خواهد بیان کند.

در رابطه‌ی والدین و فرزند سه حالت ممکن است اتفاق بیفتد:

1- فرزند مشکل دارد

2- مشکل متعلق به پدر و مادر نیست

3- نیاز‌هایش ارضا نشده.

- فرزند به ارضای نیاز‌هایش مشغول است و جلوی او گرفته نشده: در این رابطه مشکلی وجود ندارد.

- فرزند مشغول ارضای نیازهای خودش است، اما رفتارش برای پدر و مادر اشکال ایجاد می‌کند: مشکل متعلق به پدر و مادر است.

- وقتی والدین دارای مشکلی هستند: گوش دادن فعال موردی ندارد.

پذیرفتن این اصل در ابتدا برای پدر و مادر بسیار سخت است. والدین بسیار تمایل دارند مشکلات فرزند‌شان را مربوط و متعلق به خود‌شان بدانند. آنان با این کار هدف‌های بیهود‌های را ایجاد خواهند کرد که منجر به از دست دادن موقعیت‌های بسیاری در کمک و مشاور، فرزندان‌شان در موقع نیاز خواهد شد.

والدین چگونه می‌توانند گوش دادن فعال را به کار گیرند؟

- گوش دادن، درمان‌کننده‌ی ذهن بچه‌‌ها از احساسات منفی است.

- برای والدین مشکل است بگذارند چنین مکالمه‌ای بدون نتیجه و جمع‌بندی تمام شود. اگر والدین نتایج مثبت این امر را بدانند، بیشتر اجازه می‌دهند بچه‌‌ها حرف زدن را متوقف کنند.

- با گوش دادن فعال، بچه وضعیتی را که می‌داند قابل تغییر آن نیست، می‌پذیرد (افشا).

- برای گوش دادن فعال نباید مشکل جدی پیش آید، بچه‌‌ها هر روز برای ما پیام‌هایی می‌فرستند که نشان می‌دهد آن‌ها دچار احساساتی آزاردهنده هستند.

- زمانی که کودک چیزی را تکرار می‌کند، گوش دادن فعال معجزه می‌کنند. کودک فقط می‌خواهد عمق و شدت احساس او را تشخیص دهند.

دیگر کاربرد‌های گوش دادن فعال:

- زمانی بچه‌‌ها رمز‌هایی می‌فرستند که برای والدین مشکل است بفهمند درون آن‌ها چه می‌گذرد. این به این معنی است که بچه با مشکل عمیق‌تری روبروست. این پیام‌ها اغلب به صورت سؤال مطرح می‌شود: «یعنی می‌شه من هم ازدواج کنم». «مردن چه احساسی داره»، «پدر و قتی تو پسر بودی چه جور دوستی را انتخاب کردی؟»

پیام‌هایی که با رمز‌های غیرمعقول فرستاده می‌شود بدین معناست که بچه با مشکلی عمیق‌تر دست به گریبان است، گوش دادن فعال به والدین امکان می‌دهد به درون بچه نفوذ کنند و به فرزندان‌شان کمک کنند تا خودش مشکل را مشخص کند و مراحل حل آن‌ها را در درونش، آغاز کند. اگر به این سؤالات به طور مستقیم پاسخ دهید فرصت مشاوره با کودک خود را از دست خواهید داد.

احساسات قسمت مهمی ‌از زندگی است نه این‌که علامت بیماری یا خطر باشد. در  عین حال احساسات موقتی هستند می‌آیند و می‌روند و کلید از بین رفتن آن‌ها درک و پذیرش والدین است که با گوش دادن فعال حاصل می‌شود.

گوش دادن فعال در وقت نامناسب:

زمانی وجود دارد که بچه‌‌ها نمی‌خواهند در مورد احساسات‌شان صحبت کنند. حتی اگر دو گوش مهربان و متوجه در اختیار‌شان باشد. شاید حرف زدن برای‌شان دردناک باشد. والدین باید به احتیاج فرزند‌شان به خلوت با دنیای خود احترام بگذارند و آن‌ها را مجبور به سخن گفتن نکنند. گاهی اوقات والدین خود‌شان وقت آن را ندارند که تا زمان تخلیه‌ی کامل احساساتی که در قلب بچه انبار شده با او بمانند. این روش به مناسبت بین آن‌ها نیز خدشه وارد می‌کند.

- بعضی وقت‌ها کودک به اطلاعات نیاز دارد و درگیر عواطف نیست در این صورت والدین با گوش دادن فعال سبب آزرده‌خاطر شدن کودک می‌شوند.

- بچه: مامان می‌شه تنها با بابا شنبه مرا بیرون ببرید؟ می‌خواهم کمی ‌خرید کنم.

- مادر: تو می‌خواهی شنبه بروی برای خرید.

- بچه: چه وقت شما و بابا می‌آیید منزل.

- پدر: تو جداً نمی‌دانی که من و مامان چه وقت می‌آییم خانه.

همچنین والدین درمی‌یابند بچه زمانی که از درد دل‌شان گذشت مضطرب می‌شوند. والدین باید علامت پایان را از طرف بچه دریافت کنند. حالتی در صورت، بلند شدن برای رفتن سکوت، ناآرام بودن، نگاه کردن به ساعت و ... .

چگونه به بچه‌‌هایی گوش کنیم که کوچک‌تر از آنند که زیاد حرف بزنند؟

این‌که تصور کنیم گوش دادن فعال برای بچه‌‌هایی که حرف نمی‌زنند می‌تواند مفید باشد، سوء تفاهم است. لازمه‌ی کاربرد گوش دادن فعال در مورد بچه‌‌های کوچک‌تر به درک ایجاد رابطه‌ی غیرکلامی‌ و این‌که چگونه والدین می‌توانند به طور مؤثری به این پیام‌ها پاسخ گویند نیاز دارند.

- احتیاجات نوزادان

- نیاز به والدین

- عدم ظرفیت ارتباط کلامی

- خود‌شان نمی‌دانند چه عذاب‌شان می‌دهد.

والدین از کجا باید بفهمند که چه چیزی باعث گریه و زاری کودک می‌شود؟

والدین باید به درکی از همان بچه برسند این اغلب با گوش دادن به پیام‌های غیرکلامی ‌می‌تواند احتیاجات کودک را حل کنند.

برای مدت طولانی ساکت ماند.

صحبت کردن لازم است اما چگونگی صحبت کردن از اهمیتی بسیار زیاد برخوردار است.

منبع: کتاب فرهنگ تفاهم در عمل، توماس گوردون